Naast de regering was het vooral de kerk die bezwaren maakte tegen de uitspraak van de rechter. Ook de publieke opinie in Italië was gekant tegen de door velen als euthanasie benoemde behandeling van Eluana.Het onderwerp euthanasie op wilsonbekwamen houdt de gemoederen de laatste tijd bezig. In de euthanasiewetgeving van 2002 in Nederland is een aantal voorwaarden opgenomen voor de toepassing van euthanasie. Zo moet er sprake zijn van uitzichtloos en ondraaglijk lijden, van een vrijwillige en weloverwogen keuze, van goede voorlichting, van raadpleging van een tweede arts en van een zorgvuldige uitvoering van de euthanasie. Hieruit wordt duidelijk dat het toepassen van euthanasie op wilsonbekwamen, degenen die niet zelf hun mening kenbaar kunnen maken, niet aan deze voorwaarden voldoet. Van de toepassing van euthanasie op mensen met verstandelijke beperkingen zijn geen voorbeelden in de literatuur bekend.

Wie zijn wilsonbekwaam? Minderjarigen zijn voor de wet wilsonbekwaam. Een minderjarige vanaf twaalf jaar kan een verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding doen. Maar een beslissing wordt niet buiten de ouders om genomen. De euthanasiewet onderscheidt twee leeftijdscategorieën: bij minderjarige patiënten van 12 tot 16 jaar is instemming van de ouders of voogd vereist; en 16- en 17-jarigen nemen de beslissing zelfstandig, maar hun ouders moeten wel bij het besluit worden betrokken.

Ook zijn er euthanasieverzoeken afkomstig van een groep mensen met een toekomstgerichte euthanasiewens. Voor het geval dat zij om een of andere reden in een situatie komen die zij nu als ondraaglijk en uitzichtloos bestempelen. Bijvoorbeeld verlamd en van hun spraak beroofd na een hersenbloeding. Zo’n schriftelijke wilsverklaring, ook wel euthanasieverklaring genoemd, wordt in de wet erkend als legitiem verzoek om euthanasie. De huisarts moet, mocht de situatie zich voordoen, zich ervan op de hoogte stellen dat deze schriftelijke wens nog steeds geldt. Ook is hij, net als bij een mondeling verzoek, verplicht zich te houden aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen. Dit is niet van toepassing wanneer de patiënt volledig niet meer kenbaar kan maken dat het verzoek nog steeds geldig is; de patiënt heet dan wilsonbekwaam te zijn, ingevulde wilsverklaringen hebben in deze situatie geen enkele wettelijke waarde meer.

De discussie rond euthanasie op wilsonbekwamen werd enkele jaren geleden opnieuw tot leven gewekt toen een rapport over onderzoek naar levensbeëindigend handelen bij pasgeboren baby’s verscheen van de hand van dr. Verhagen. Uit het rapport bleek dat Nederlandse kinderartsen een paar keer per jaar actief het leven van pasgeboren baby’s beëindigen. Dat gebeurt als ze, met de ouders, vinden dat het kind ondraaglijk lijdt en ook later ondraaglijk zal lijden.

Dit is tussen 1997 en 2004 zeker 22 keer gemeld bij justitie. Telkens ging het om baby’s met ernstige spina bifida. Daarbij is sprake van een opening van de wervelkolom, waardoor hersenvliezen en ruggenmerg blootliggen, wat kan leiden tot zware invaliditeit. Het rapport leidde tot de instelling van de commissie-Hubben. Mits voldaan wordt aan de zorgvuldigheidseisen uit het zogenaamde Groninger protocol worden artsen die euthanasie toepassen niet vervolgd.

Opmerkelijk is dat de commissie-Hubben onlangs gerapporteerd heeft dat er geen gevallen zijn aangemeld. Veel weerstand kwam er vanuit de medische wereld in het buitenland. Spina bifida is toch wel te behandelen. Opnieuw is Nederland gidsland voor het verleggen van de grenzen van de euthanasiepraktijk. Normen en waarden veranderen in de verkeerde richting.

De auteur is voorzitter van de raad van bestuur van gehandicapteninstelling De Schutse. Reageren aan scribent? gedachtegoed@refdag.nl.