De buitenmuren zijn inmiddels opgetrokken tot 3,5 meter. De kelder, bedoeld als zaalruimte, is klaar. Verloopt alles volgens plan, dan staat hier midden volgend jaar een Russisch-orthodox kerkgebouw in originele stijl. Niet zo heel groot, zegt ”vader” Grigoriy, de rector van de Rotterdamse parochie; maar toch „echt Russisch-orthodox, mét uivormige koepel en kruis.” Inclusief dat kruis -met het karakteristieke extra, schuine latje- wordt het complex 23 meter hoog, 10 meter lang en 13 meter breed.

Nemen op dit moment zestig à zeventig mensen deel aan de diensten en doordeweekse activiteiten in het pand aan de Persijnstraat, het nieuwe kerkgebouw biedt ruimte aan zo’n 150 bezoekers. „En ik weet zeker dat die er ook komen”, meent vader Grigoriy, „anders hadden we zo’n nieuwe, dure kerk niet laten bouwen.”

Samen met nog vijf andere gemeenten valt zijn parochie onder het bisdom Den Haag en Nederland, dat op zijn beurt onder het patriarchaat van Moskou valt. Hoofd van het bisdom is aartsbisschop Simon (Isjoenin). De Rotterdamse parochieleden -ze wonen door het hele land- zijn afkomstig uit de voormalige Sovjet-Unie, Servië, Griekenland, Eritrea en Polen. Maar, zegt de aartspriester, „er zijn ook echte Nederlanders bij, rooms-katholiek of protestant.”

Wat trekt Hollanders aan in een Russisch-Orthodoxe Kerk? „Ik denk dat het vooral de warmte is”, vermoedt vader Grigoriy. Met een glimlach: „Letterlijke warmte, dat ook: we zijn nu nog te krap behuisd, en dan met zestig mensen én al die kaarsen… Maar vooral warmte in de zin van uitstraling. De rijke liturgie, met het grote aantal iconen, spreekt veel mensen aan.”

Iconen -kunstwerken met daarop Christus, Maria of andere ’heiligen’ afgebeeld- nemen in de liturgie van de Russisch-Orthodoxe Kerk een belangrijke plaats in. Centraal staat de iconostase, de iconenwand tussen de kerkzaal en de altaarruimte in.

De kerk, doceert vader Grigoriy, „staat voor Russisch-orthodoxen symbool voor de hemel op aarde. Zij beleven de hemel als het ware in de liturgie. Daarom is de kerkruimte ook zo schitterend ingericht: het is een schaduw van het hemels paradijs.”

Iconen zijn in deze gedachtegang onmisbaar. „Ze vormen de verbintenis tussen de hemel en de aarde. Vergelijk het met een foto van je geliefde: is die ver weg, dan praat je tegen de foto en gaat hij of zij voor je leven. Gelovigen spreken dus via de iconen tot God.

vraag (u14(Niet direct een bijbels te funderen praktijk.

„De oorsprong ervan ligt in onze traditie. Die leert dat er in de tijd van Jezus’ omwandeling op aarde een vorst leefde wiens vrouw ernstig ziek was. Hij liet boden sturen naar Jezus met de vraag of Die haar wilde genezen. Jezus pakte toen een doek, drukte Zijn gezicht daarop af en gaf die aan de boden mee. De vrouw genas.” Vader Grigoriy wijst op een schilderij aan de wand. „Daar staat de geschiedenis afgebeeld.”

Elke Russisch-orthodoxe parochie heeft, behalve enkele altijd aanwezige iconen, zo haar eigen kunstwerken. Beschermheilige van Rotterdam is Maria, ”de Moeder Gods, de Snelverhorende”.

„Tot Haar die God heeft gebaard, stromen wij, noodlijdenden, toe

en voor Haar heilige icoon vallen wij heden neer.”

De kerk als hemel op aarde. Dat betekent, zegt de aartspriester, niet dat parochiegangers per definitie ’hemelburgers’ zijn. „We leren dat elk mens zondig is, buiten én binnen de kerk. Waar het op aankomt, is het geloof. En dat moeten we verdienen door het doen van goede werken. Andere mensen helpen, de naasten liefhebben.”

vraag (u14(Hoe ziet u de protestantse leer dat zalig worden alleen genade is?
„Het is én én. Een combinatie van beide. Christus Zelf leert dat een geloof zonder werken dood is. Mijn goede werken komen voort uit mijn geloof. En uit mijn werken blijkt dat ik geloof.”

Herhaaldelijk kwam de Russisch-Orthodoxe Kerk de laatste tijd negatief in het nieuws. Expansieneigingen, hang naar macht, onderdrukking van minderheidsreligies (Rusland, Wit-Rusland). Hoe ziet vader Grigoriy een en ander? Retorisch: „Is het verkeerd dat de kerk zich uitbreidt, ook naar andere landen? De tegenwoordige mens wil vrij zijn, doen wat hij zelf wil. Maar dan gaat het mis. Daarom is het juist goed dat de kerk steeds groter wordt. Zo kan ze de kwade neigingen beter beteugelen.”

vraag (u14(Ook ten koste van kleine protestantse groeperingen, niet-geregistreerde baptisten bijvoorbeeld?

„Deze groepen maken 0,05 procent uit van de Russische bevolking. De Russisch-Orthodoxe Kerk 65 procent. Daarmee wil ik niet zeggen dat ze dan maar onderdrukt moeten worden. Maar u moet wel begrijpen dat Rusland én de Russisch-Orthodoxe Kerk in een andere traditie staan dan Nederland. Rusland kent geen democratische traditie van eeuwen. Dat de regering groeperingen vraagt zich te laten registreren, is niet meer dan redelijk. Er had te veel wildgroei plaats. Mensen verzamelden tien, vijftien personen om zich heen en noemden dat vervolgens een gemeente. Logisch toch dat de overheid daar paal en perk aan wil stellen?”

Voor het overige doet de Russisch-Orthodoxe Kerk geen vlieg kwaad, zegt hij. „Als het enigszins kan, proberen we een goede relatie te onderhouden met welke denominatie dan ook.”

Ook met de Rooms-Katholieke Kerk? „Ook met de Rooms-Katholieke Kerk. Maar die heeft een aantal dingen gedaan waarover we heel kwaad zijn geworden.”

Missionaire activiteiten onderneemt zijn kerk niet, zegt de aartspriester. „Ik ga niet de straten op om mensen te winnen. Wel help ik mensen, in de haven bijvoorbeeld, of in de gevangenis. Overigens doen we ook in Rusland niet aan evangelisatie. We gaan ervan uit dat burgers gedoopt zijn.”

De nieuwe Rotterdamse kerk krijgt de naam Alexander Nevsky, een van „de beroemdste Russische heiligen”, aldus de vader Grigoriy. Hij kijkt uit naar de opening van het gebouw. „Maar hopen dat er niet al te veel vorst meer komt.”