. Wie nu zwijgt, zal straks in die nieuwe kerk nooit kunnen zeggen dat hij zich tot het laatst toe heeft verzet, schrijft de predikant. ”De teerling is geworpen” - er is een besluit genomen dat fundamenteel is voor het SoW-proces. De kerkorde van de nieuwe kerk, inclusief de naam, is afgelopen week in een verdubbelde hervormde synode aanvaard. We weten dus welke regels er gaan gelden in de kerk na 1 mei 2004, als alles doorgaat. Nu alleen nog het fusiebesluit, en de kous is af.

Het is voor allen die het SoW-proces gedurende de vele jaren met grote zorg en groeiende bezwaren hebben gevolgd, en die de uitkomst ervan in geweten niet kunnen aanvaarden, een moment van diepe droefheid. De synode van de Nederlandse Hervormde Kerk heeft officieel besloten om heel de kerk straks onderworpen te maken aan het regime van de PKN. Naar mijn stellige overtuiging betekent dit het einde van de Nederlandse Hervormde Kerk, ook al gaat ze volgens een procedureel wellicht juist uitgevoerde weg over in een nieuwe gefuseerde kerk, die „voortzetting” wordt genoemd van de oude kerk.

De synode heeft deze beslissing kunnen nemen met een duidelijke meerderheid. Dat is niet vreemd, omdat de verhoudingen in de synode op geen enkele wijze overeenkomen met de werkelijke stand van zaken in de kerk. Men heeft, bij al het plechtig beroep op het geestelijke karakter van de ambtelijke vergadering, in de afgelopen decennia overigens geen enkele poging gedaan om de synode een eerlijker afspiegeling te doen zijn van de feitelijke verhoudingen binnen de kerk. Ik vraag me af wat men gedaan zou hebben als het omgekeerde het geval zou zijn geweest, en de verhoudingen in de synode ongunstiger waren geweest dan de SoW-stand werkelijk was. Ik ben ervan overtuigd dat men dan zeker pogingen zou hebben ondernomen om hier wat aan te doen. Maar duidelijk was en is dat in de hervormde synode geen meerderheid meer te verwachten was die de kerkorde af zou wijzen. Overigens blijft het alles nog wel spannend. Want de stemverhoudingen pro en contra schommelen nog wel steeds rond tweederde/eenderde. Het definitieve fusiebesluit moet ten minste tweederde meerderheid hebben.

Wat valt er nu nog te doen voor diegenen die altijd onoverkomelijke bezwaren hebben gehad en gehouden tegen het SoW-proces? Ik geloof dat het er nu op aan komt om nog eens duidelijk te maken dat men de nieuwe kerkorde een „ondeugdelijke grondslag” vindt voor de kerk. Dit is het moment om in de kerkelijke weg bezwaar te maken. Immers, de lange weg van besluitvorming is nu officieel afgesloten. Er moet niet gewacht worden tot het fusiebesluit. Binnen de gegeven mogelijkheden van de Nederlandse Hervormde Kerk kunnen er bezwaren worden aangetekend tegen het besluit om een kerkorde van de PKN te aanvaarden die op wezenlijke onderdelen afwijkt van en in strijd is met de orde der kerk die nu nog van kracht is. De generale commissie van bezwaren en geschillen, die als onafhankelijke kerkelijke rechter niet alleen toetst of procedures ter synode juist zijn uitgevoerd, maar die wel degelijk ook naar de inhoudelijke kant van de besluiten heeft te kijken, is de aangewezen instantie. De vraag of bezwaren nog enig effect zullen hebben is niet beslissend. Het is voor te stellen dat de moedeloosheid zo groot is, dat het hoofd in de schoot wordt gelegd. Toch meen ik dat eenieder die altijd heeft gezegd dat de nieuwe kerk „onaanvaardbaar” is, in geweten geroepen en verplicht is om tot in de laatste stelling door te strijden. Wie nu geen bezwaar maakt, maar wel steeds heeft gezegd dat SoW niet aanvaard kan worden, laat zien dat het protest eigenlijk alleen maar een retorische zaak is geweest. Wie nu zwijgt, die stemt toe, en zal straks in die nieuwe kerk nooit kunnen zeggen dat hij zich tot het laatst toe heeft verzet. Daarom is het zaak dat classes, kerkenraden en belijdende leden van de Nederlandse Hervormde Kerk officieel bezwaar maken tegen het synodebesluit om de nieuwe kerkorde te aanvaarden.

De punten waarop bezwaar zal moeten worden gemaakt mogen duidelijk zijn. Het gaat om de verandering van de belijdenisgrondslag, het verschil in visie op verbond en sacramenten tussen de nieuwe kerkorde en de huidige, het ontbreken van een artikel over het huwelijk, om enkele dingen te noemen. Ook het feit dat het besluit van de synode tot gevolg heeft dat lidmaten van de kerk tegen hun wil en zonder hun instemming op een andere grondslag worden gezet, is zeker toetsing waard. Heeft de synode het recht om voor mij te besluiten dat ik voortaan lidmaat ben van een andere kerk? Bij de procedure van bezwaren is het wezenlijk dat de bezwaarde duidelijk maakt wat het belang is dat hij heeft. Dat lijkt me gezien het bovenstaande niet moeilijk. Het belang is dat gemeenten en lidmaten niet langer hervormd kunnen blijven, op de wijze zoals ze dat altijd zijn geweest. Ze worden gedwongen meegevoerd in een kerk die ze in geweten niet kunnen aanvaarden.

Wie kunnen er bezwaar maken? Officieel zijn dat alle kerkelijke instanties en ook lidmaten persoonlijk. Lidmaten zouden natuurlijk ook hun kerkenraad kunnen vragen namens hen bezwaar aan te tekenen. Het is zaak dat de termijn goed in de gaten wordt gehouden. Binnen dertig dagen na het besluit moet het bezwaar worden ingediend. Dat kan in eerste instantie kort geformuleerd, met het verzoek om in het vervolg van de procedure een nadere motivering van het bezwaar te mogen geven en daarbij ook gehoord te worden.

Het moge duidelijk zijn dat het op dit moment niet de beslissende overweging is wat het effect zal zijn van het bezwaar. Ik denk aan het woord dat aan Willem van Oranje is toegeschreven en dat vrij geciteerd luidt dat je niet hoeft te weten of je zult slagen om toch iets te ondernemen. Het gaat nu om de vrijheid van het geweten. Eenieder die nu geen bezwaar maakt, in welke weg dan ook, kan straks niet zeggen dat hij altijd zo tegen is geweest.

Uiteraard is de weg van bezwaar niet de belangrijkste. Zeker niet, er is een hogere weg, die van verootmoediging en gebed tot de Heere, of Hij deze heilloze ontwikkeling, die tot scheuring van de Hervormde Kerk zal leiden, nog mocht afwenden. Daar heeft Hij ons, als het erop aankomt, niet eens voor nodig. Maar wij hebben de taak om in de kerkelijke strijd op onze post te blijven, tot in de laatste stelling.

De auteur is hervormd predikant in Zoetermeer.