De prijs is de hoogste onderscheiding van de EU op het gebied van de mensenrechten, vernoemd naar de in 1989 overleden Russische kernfysicus Andrei Sacharov.

Paya is het hoofd van een christelijk georiënteerde dissidentengroepering en een van de initiatiefnemers van het Varela Project, dat handtekeningen verzamelt voor het houden van een referendum over de mensenrechtensituatie op Cuba, waaronder de vrijlating van alle politieke gevangenen.

Paya droeg zijn onderscheiding op aan het Cubaanse volk. „Duizenden Cubanen vechten onder de dreiging van vervolging voor de rechten van ons gehele volk”, aldus de dissident bij de uitreiking van de onderscheiding in het Europees Parlement in Straatsburg.

Paya is naar eigen zeggen vlak voor zijn vertrek naar Frankrijk lastiggevallen door Cubaanse ordetroepen. Ook zouden hij en zijn familie met de dood zijn bedreigd. Het was lange tijd onzeker of hij toestemming zou krijgen om naar Frankrijk te reizen. Pas enkele dagen voor zijn vertrek gaven de Cubaanse autoriteiten, mede onder druk van de Europese Unie, Paya toestemming voor zijn eerste buitenlandse reis.

De voorzitter van het Europees Parlement, Pat Cox, zei dat Paya voor de Cubanen, net als Sacharov vroeger voor de inwoners van de Sovjet-Unie, de hoop op een betere toekomst personifieert.

De Sacharov-prijs wordt jaarlijks toegekend aan mensen die zich inzetten voor de mensenrechten en democratie. Aan de prijs is een geldbedrag van 15.000 euro verbonden. Eerdere winnaars van de Sacharov-prijs waren onder anderen Nelson Mandela, de Oost-Timorese leider Xanana Gusmao en de Kosovaarse leider Ibrahim Rugova.