Christenen die bij de Bijbel leven, kennen het vermaan tegen verrijking uit de brief aan de kerk te Laodicéa. Orthodoxe gereformeerden denken daarbij doorgaans aan spirituele zelfgenoegzaamheid. Toch geldt de waarschuwing ook materiële welvaart. Het voorbeeld van Zacheüs valt echter niet gemakkelijk na te volgen. Het is niet zo simpel consequent een van de twee ‘rokken’ weg te geven. En wie stemt concreet in met het gebed „armoede of rijkdom geef mij niet”?Daarmee is niet alles gezegd. Rijkdom delen met armen is niet eenvoudig. Geven vraagt grote wijsheid. De website HelpHelpen nodigt de gulle gever uit te kiezen uit 16.924 goede doelen. Maar enquêtes vertellen tevens dat velen zich afvragen of hun offers goed terechtkomen. Westerse organisaties die zeggen armen te helpen, laten soms te veel aan hun strijkstok hangen. Partners in de derde wereld kunnen –netjes gezegd– corruptie vaak niet voorkomen.

Daar komt bij dat in arme landen het initiatief van zelf grondig iets aan te vatten dikwijls ontbreekt. Niet altijd. Sommige kerken en christenen tonen zich in de derde wereld diaconaal zeer actief. Presbyterianen in Pakistan pakken onderwijsprojecten op. Zo maken burgers kans op een betere baan. Colombiaanse christenen werken aan onderwijs in sloppenwijken. Gelovige Chinezen exploiteren zonder winstbejag een particuliere school voor bewoners van slums.

Toch rijst soms de vraag of geven meer is dan water naar de zee dragen. Zie Zimbabwe. Tijdens het blanke minderheidsregime was het leven gerieflijker dan in de actuele situatie. De onteigeningspolitiek van de zwarte regering zorgde voor het instorten van de agrarische sector. De blanke uittocht die volgde was catastrofaal. Nu vraagt de nieuwe premier Tsvangirai 4 miljard euro voor wederopbouw. Valt dat risico te nemen, terwijl Mugabe aan de touwtjes trekt?

In Zuid-Afrika speelt –ondanks de blanke inspanning democratie te vestigen– het oude stammenverschil weer een rol. De voormalige, zwarte presidenten Mandela en Mbeki behoren tot de Xhosa. Zij maakten behoorlijk beleid. Vrij zeker trekt de veel minder ontwikkelde Jacob Zuma straks aan de touwtjes. Hij behoort tot de Zoeloes, de grootste bevolkingsgroep. Scherp gesteld: hoe lang gaat hulp door aan mensen die bewust voor de ondergang blijven kiezen?

De vijftien verschillende zwarte stammen in Liberia hebben nooit kunnen ruiken aan het goede leven. Ook niet toen uit Amerika afkomstige, vrijgelaten slaven de regering domineerden. Liberianen lieten zich door rebellen manipuleren tot burgeroorlog met grote wreedheid. De vraag is legitiem wat er van efficiënte hulp terecht moet komen als corruptie de toon blijft aangeven. Als zelfs stafleden van een non-gouvernementele organisatie elkaar niet vertrouwen.

Het is goed dat Bakker aandacht vraagt voor verrijking. Veel valt te verbeteren. Maar de situatie is ingewikkeld. En er is waakzaamheid nodig. Verrijking van kerken is niet als enige schuldig aan problemen in de derde wereld. ICCO-voorzitter Doekle Terpstra deed tijdens de Jo Verkuyllezing eind 2008 een schot in de roos. „Bescheidenheid over onze rol en eerlijkheid over de resultaten van de hulp is essentieel.” Hij bepleitte ook aandacht voor de mislukkingen.