De dreiging van een nucleaire confrontatie tussen de twee supermachten is sinds het einde van de koude oorlog zeer klein geworden. De dreiging dat kernwapens en nucleair materiaal in handen vallen van staten met kwade bedoelingen of terroristische groepen neemt echter toe. Daardoor groeit onvermijdelijk de kans op een nucleaire nachtmerrie.Dit gevaar van verdere verspreiding van kernwapens is niet te keren met kleine ontwapeningsstappen zoals die bepleit werden tijdens de koude oorlog. Het gevaar van nucleaire confrontatie door nucleaire proliferatie is alleen te keren door radicale ontwapening. In een multipolaire wereld waar de dreiging van nucleair terrorisme niet langer denkbeeldig is, moet de logica van afschrikking plaatsmaken voor de logica van ontwapening.

Met name in de VS is dit inzicht de afgelopen twee jaar sterk gegroeid. Een indrukwekkende stoet aan voormalige presidenten, ministers en diplomaten pleit voor nucleaire ontwapening. Niet voor kleine stapjes om de nog altijd onvoorstelbaar grote voorraad van 25.000 kernwapens te reduceren, maar voor grote stappen op weg naar nul.

Ook president Obama heeft nucleaire ontwapening tot een van zijn prioriteiten verklaard. Hij weet dat sinds 1992 geen nucleaire wapens meer zijn getest en dat er sinds twintig jaar geen kernwapens meer zijn gemoderniseerd. Hij weet dat de twijfel of deze verouderde wapens nog werken toeneemt en dat door de veroudering ook het risico op ongelukken groeit. Hij weet dat daarom gepleit wordt voor modernisering van kernkoppen, onder anderen door zijn minister van Defensie.

Hij beseft echter ook dat het moderniseren van de Amerikaanse kernwapens niet kan verhinderen dat nucleaire technologie in verkeerde handen kan vallen. Hij weet dat andere kernwapenstaten nooit zullen ontwapenen zolang Amerika en Rusland zich krampachtig vastklampen aan hun kernwapenstatus. Hij weet dat voorjaar volgend jaar de vijfjaarlijkse toetsingsconferentie van het non-proliferatieverdrag plaatsheeft en dat dit verdrag alleen is te redden als Amerika nog dit jaar met echte stappen komt. En hij weet in deze tijd van economische crisis dat het Amerikaanse kernwapenarsenaal jaarlijks 52 miljard dollar kost.

Er bestaat daarom nu een historische kans op radicale uitbanning van kernwapens. In Europa lijken politici niet te beseffen dat we werkelijk op een historisch kruispunt zijn aanbeland. De keuze is tussen modernisering of ontwapening. De besluiten van president Obama zullen beslissend zijn. Daarom lanceert IKV Pax Christi haar appel. Een oproep aan Europa en aan Nederland om zich ondubbelzinnig uit te spreken voor een kernwapenvrij Europa in 2015, voor een kernwapenvrije wereld in 2020.

Daden

Minister Verhagen heeft een aantal mogelijkheden om president Obama te steunen bij zijn streven naar nucleaire ontwapening. Wat hij in elk geval niet moet doen is afwachten. Meer dan veertig jaar na ondertekening van het non-proliferatieverdrag, na de belofte om te streven naar nucleaire ontwapening, is het tijd voor daden.

Minister Verhagen kan om te beginnen politieke steun uitspreken voor ons appel voor een kernwapenvrije wereld in 2020. Wij zullen hem en alle politieke fracties in Nederland vragen zich hierover ondubbelzinnig uit te spreken.

Minister Verhagen kan verder tijdens de NAVO-top in april duidelijk maken dat nucleaire wapens geen geloofwaardig politiek en militair doel dienen en daarom geen rol meer moeten spelen in het toekomstige veiligheidsconcept van de NAVO.

Nederland zou ook een voorhoederol kunnen vervullen door het initiatief te nemen voor een onafhankelijk en gezaghebbend onderzoek naar alle aspecten van wereldwijde afschaffing van kernwapens.

Nederland kan een geloofwaardige voorhoederol spelen door zelf een daad te stellen. Minister Verhagen kan nu duidelijk maken dat welke opvolger van de F-16 er ook komt, deze geen nucleaire taak zal vervullen. Hij kan op korte termijn, maar in elk geval voor 2015, de nucleaire vrijevalbommen op Volkel terugsturen naar de VS. De kernwapentaak van Nederland heeft in potentie een vernietigingskracht van 280 keer de atoombom in Hiroshima. Deze volstrekt verouderde wapens kosten naar schatting tussen de 16 miljoen en de 25 miljoen euro per jaar?

Er bestaat een historische kans op radicale uitbanning van kernwapens. Die kans is veel groter dan de kans dat twee nucleaire onderzeeboten in volle zee op elkaar botsen. Die kans is historisch omdat in de VS het besef van de urgentie groter is dan ooit. Die kans kan werkelijkheid worden als ook in Europa, ook in Nederland het besef doordringt dat nucleaire ontwapening het enige middel is om een nucleaire nachtmerrie te voorkomen.

De auteur is directeur van IKV Pax Christi.