Tranen rond de erfenis
Het verdelen van een erfenis is een tere, kwetsbare zaak. Niet zelden –en dat is zwak uitgedrukt– maken de tranen van gemis al snel plaats voor tranen van woede. Familieleden die tot de dood van de erflater is harmonie leefden, krijgen om soms kleine bedragen of simpele voorwerpen de grootste ruzie. Notarissen –gelukkig hebben ze een zwijgplicht– zouden heel wat staaltjes van afgunst, egoïsme en familietwist kunnen opdissen. Het is (Bijbelse) opdracht om in onderlinge liefde en gunning de nalatenschap te verdelen. Maar het hart van de mens is ook wat het verdelen van een erfenis betreft arglistig.
Het Notariaat Magazine deed enkele jaren geleden bij zo’n honderd notariskantoren onderzoek, waaruit bleek dat Nederlanders steeds vaker ruzie maken bij het verdelen van erfenissen. Het zijn vooral broers en zussen die elkaar in de haren vliegen. Tien procent van de notariskantoren gaf zelfs aan dat meer dan de helft van de nalatenschappen tot ruzie leidde. De oorzaken waren vooral lossere familiebanden, mondiger burgers, een groeiend aantal ‘stiefrelaties’, grotere nalatenschappen en het ontbreken van een testament. Alleen op het laatste punt is de achterliggende paar jaren wellicht wat vooruitgang geboekt.Wie een erfenis nalaat, draagt óók verantwoordelijkheid. Ook voor erflaters is het goed na te denken over de bestemming van hun vermogen. Dat is Bijbelse plicht. De oudvaders benadrukken het in hun preken veelvuldig en noemen de zorg van de erflater voor een eerlijke verdeling van de erfenis straks een ”christenplicht”.
Het is dus niet alleen uit eigenbelang dat ook notarissen wijzen op het belang van een deugdelijk testament. Bovendien kan het belangrijk zijn al tijdens het leven een deel van het vermogen weg te schenken aan erfgenamen. Niet alleen om fiscale voordelen te benutten, ook om te voorkomen dat kinderen uitzien naar het overlijden van de erflater.
Een ander gevoelig punt bij nalatenschappen zijn de successierechten. De overheid beschouwt een erfenis als inkomen en eist haar deel op. Voor erfgenamen is dat vaak een moeilijk te verteren zaak. Daarvoor heeft de overheid oog gehad en daarom zijn de percentages van verschuldigde succesierechten naar beneden bijgesteld. Het betalen van successie over een erfenis in contanten is niet moeilijk. Als het om bijvoorbeeld kunstcollecties gaat, moet soms een deel van de verzameling worden verkocht om de belasting te kunnen betalen. Dat is zuur voor de erfgenamen, maar ook voor de overheid. Want al heel wat nationale kunstschatten zijn op die manier verdwenen naar het buitenland. Daarom is de regeling ”Successierecht betalen met kunst” in het leven geroepen. Wie een kunstwerk van nationale waarde aan de overheid schenkt, mag 120 procent van de taxatiewaarde aftrekken van de successierechten. Daarbij moeten er wel heldere criteria komen om te bepalen wanneer een kunstwerk van ”nationale waarde” is. Bovendien is de vaststelling van de waarde van kunst een lastige zaak. Mits deze beide punten goed geborgd zijn, is de nieuwe regeling gunstig. Voor de overheid, maar ook voor de erfgenamen. Want niet leuker, wel makkelijker te accepteren.
