De fracties in de Tweede Kamer toonden zich donderdag ronduit geschokt door de conclusies in het eindrapport. Alle betrokkenen kregen van de commissie een veeg uit de pan. Bij vrijwel alle projecten in de grond-, weg- en waterbouw voeren aannemers verboden vooroverleg waarin ze prijsafspraken maken. Dat heeft minimaal een prijsophogend effect van 8,8 procent. Daardoor is de overheid voor een „substantieel bedrag” benadeeld.

De verantwoordelijke bewindslieden reageerden onvoldoende op signalen die er kwamen over dubbele boekhoudingen bij bedrijven. Het openbaar ministerie, de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) en de accountants werkten te traag en de overheden maken nauwelijks werk van integriteitsbeleid. Het aantal corrupte ambtenaren blijft vooralsnog beperkt tot vier.

Voorzitter Brinkman van de AVBB, de werkgeversorganisatie in de bouw, sprak donderdag van „een constructief werkstuk met een zeer pijnlijke boodschap. Het is een grauwe dag voor de bouw. De sector staat op de bon.”

Brinkman riep bouwbedrijven ertoe op niet ellenlang te procederen wanneer de NMa ze beschuldigt van kartelvorming: „We hebben fouten gemaakt en moeten die samen met de NMa oplossen.”

De AVBB-voorzitter waarschuwde dat de sfeer van het „smeren en fêteren” van ambtenaren door de bouwers niet moet omslaan in „sneren en laten creperen” door de overheid. Brinkman weet niet of uitspraken over het ophogen van prijzen met 8,8 procent op waarheid berusten.

De ondernemersorganisatie voor de installatiebranche, Uneto-VNI, heeft haar leden opgeroepen tot een cultuurverandering. Zij erkent dat de bestaande aanbestedingsprocedures transparanter moeten worden. Uneto-VNI roept daarbij de overheid ertoe op met concrete voorstellen te komen. De installatiebranche kwam in een kwaad daglicht te staan nadat voormalig secretaresse A. van Gelder van installatiebedrijf Unica voor de enquêtecommissie een boekje had opengedaan over vooroverleg en prijsafspraken in de sector.

De accountantsorganisatie Nivra zegt „geschokt” te zijn over de uitkomsten van het bouwfrauderapport. De beroepsgroep wil nu met de overheid onderzoeken hoe de rol van accountants bij fraudezaken en handhaving van wet- en regelgeving kan worden uitgebreid, aldus het Nivra.

Bouwbedrijf Heijmans uit Rosmalen trok donderdag het boetekleed aan. „De bouwsector heeft fouten gemaakt en nu is het tijd om die te herstellen”, aldus een woordvoerder. De aanbevelingen van de parlementaire enquêtecommissie kunnen daar volgens hem als leidraad voor dienen.

Een topman van Heijmans heeft tijdens de verhoren van de parlementaire enquêtecommissie mogelijk meineed gepleegd. Hij verklaarde onder ede niets te weten van een schaduwboekhouding binnen zijn bedrijf. Onderzoek van de commissie heeft uitgewezen dat die wel degelijk bestond. De commissie weet echter nog niet of de topman van Heijmans persoonlijk weet had van de dubbele boekhouding. Als dat wel het geval is, pleegde hij meineed en zal de commissie aangifte doen bij het openbaar ministerie.

Het bouwconcern Koninklijke BAM Groep uit Amsterdam bestrijdt de conclusie uit het eindrapport dat het vooroverleg tussen bouwbedrijven heeft geleid tot prijsopdrijving. Volgens BAM, waarvan de Rijswijkse aannemer HBG sinds kort ook een onderdeel is, had het vooroverleg vooral tot doel het werk zodanig te verdelen dat de continuïteit van de bedrijven gewaarborgd bleef.

Minister Kamp van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer vindt het verstandig dat de commissie vooral naar de toekomst wil kijken. Het kabinet wil dat proces ondersteunen door de opsporingsmogelijkheden van de Nederlandse Mededingingsautoriteit te vergroten en haar de bevoegdheid te geven strengere straffen op te leggen.

Toch wil Kamp niet zonder meer een streep zetten door het verleden. Volgens de bewindsman is de overheid benadeeld door de aannemers. De betrokkenen moeten het teveel ontvangen geld terugbetalen. Al lopende onderzoeken door het openbaar ministerie en de NMa moeten aantonen voor welke bedragen de overheid is getild.

Minister Donner van Justitie noemt de kritiek van de commissie op het OM „stevig”, maar volgens hem zijn er al maatregelen in gang gezet om de communicatie te verbeteren en de traagheid van werken bij het OM ongedaan te maken.

Minister De Boer van Verkeer en Waterstaat kondigde donderdag een „aanvalsplan integriteit” aan bij zijn ministerie. Daarin zal staan dat ambtenaren alleen nog mogen deelnemen aan bijeenkomsten met het bedrijfsleven als dat nodig is om het werk goed te kunnen doen.