De tegenvallers worden onder meer veroorzaakt door een groter beroep op de sociale zekerheid als gevolg van de oplopende werkloosheid. Ook dreigen tekorten in de zorg en zijn er minder belastinginkomsten.In het regeerakkoord is vastgelegd dat als het begrotingstekort oploopt tot 2 procent er bezuinigd moet worden. Volgens de afspraken in Europa ligt die grens op 3 procent.

Dinsdag komt het Centraal Planbureau (CPB) met nieuwe voorspellingen voor de Nederlandse economie. In ambtelijke rekensommen circuleert nu een bezuinigingsbedrag van 12 miljard euro. Als daartoe besloten zou worden, zou dat echter de economische neergang kunnen versterken met lagere belastinginkomsten tot gevolg. Om die te compenseren zou dan volgens ingewijden nog eens 8 miljard aan extra bezuinigingen nodig kunnen zijn.

Het is echter aan de politiek om de keuzes te maken. Die wacht ook nog op een advies van een groep topambtenaren die momenteel alle mogelijke maatregelen op een rij aan het zetten zijn.

Het dilemma voor het kabinet is dat de coalitieafspraken tot bezuinigingen dwingen, maar dat die onherroepelijk de economie verder zullen schaden. PvdA en ChristenUnie zijn mogelijk bereid om vanwege de uitzonderlijke economische omstandigheden de financiële teugels te laten vieren, maar coalitiegenoot CDA houdt vooralsnog vast aan de afspraken.

Balkenende wilde tot op heden niet vooruitlopen op die discussie. Volgens hem is het kabinet na het ambtelijke advies en de CPB–voorspellingen aan zet om met „verstandig beleid” te komen.