Dit jaar bedraagt het verplichte eigen risico in de basisverzekering 155 euro. In aanvulling hierop kunnen mensen kiezen voor een vrijwillig eigen risico. Een belangrijk doel van eigen risico’s is dat mensen bij het gebruik van gezondheidszorg meer op de kosten letten.Om twee redenen wordt dit doel nauwelijks bereikt. In de eerste plaats heeft het eigen risico in de huidige opzet niet het gewenste effect bij chronisch zieken. In de tweede plaats kiezen maar weinig mensen voor een vrijwillig hoger eigen risico. Beide oorzaken kunnen echter eenvoudig worden verholpen.

In de huidige opzet geeft het eigen risico chronisch zieken geen aanleiding om op hun ziektekosten te letten. Deze mensen zullen het eigen risico van 155 euro namelijk sowieso overschrijden.

Neem bijvoorbeeld iemand met diabetes die kan kiezen uit twee gelijkwaardige behandelingen van 900 euro en 1100 euro. Voor deze persoon is er geen reden om de behandeling van 900 euro te kiezen, omdat dit geen verschil maakt voor het bedrag dat hij of zij uit eigen portemonnee moet betalen.

Een eenvoudige maatregel om deze persoon wel een reden te geven op de kosten te letten, is het eigen risico niet te laten gelden voor de kosten vanaf bijvoorbeeld 1000 euro. Ook voor andere chronisch zieken zou het eigen risico pas moeten ingaan bij een hoger bedrag.

Deze maatregel zal niet alleen leiden tot lagere kosten in de gezondheidszorg, maar zorgt er ook voor dat chronisch zieken niet per definitie 155 euro zelf moeten betalen. Het laatste is nu duidelijk wel het geval.

Dat weinig mensen kiezen voor een hoger eigen risico heeft te maken met de lage premiekorting die daartegenover staat. Dit jaar heeft maar 5 procent van alle volwassenen een vrijwillig eigen risico.

De lage premiekorting wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van het zogenaamde risicovereveningssysteem. Dit systeem compenseert verzekeraars voor verschillen in zorgkosten tussen gezonde verzekerden en chronisch zieken. Over het algemeen kiezen juist de gezonde mensen voor een eigen risico. In de vroegere particuliere ziektekostenverzekering kon het verschil in kosten tussen beide groepen tot uitdrukking komen in de premiekorting, maar vanwege de risicoverevening kan dat nu niet meer.

Toch is het mogelijk om meer mensen voor een eigen risico te laten kiezen. In de eerste plaats blijkt uit onderzoek dat verzekeraars de premiekorting met bijna de helft kunnen verhogen zonder hierop verlies te lijden. Zo kan de korting voor een vrijwillig eigen risico van 500 euro per jaar worden verhoogd van 200 naar 300 euro.

Daarnaast zou de overheid verzekeraars kunnen toestaan de korting te differentiëren naar bijvoorbeeld leeftijd. Ouderen krijgen dan een hogere korting dan jongeren omdat ouderen bij hetzelfde eigen risico meer kosten uit eigen portemonnee betalen. Een leeftijdsafhankelijke korting is eerlijker en maakt het vrijwillig eigen risico voor ouderen aantrekkelijker.

De auteur is onderzoeker aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, waar hij vrijdag promoveert op een proefschrift over eigen risico’s in de basisverzekering.