De getuige zei volkomen onverwacht dat een verklaring die hij enkele uren eerder had afgelegd niet waar was. Die eerste verklaring was belastend voor de verdachte, Thomas Lubanga, die ervan wordt verdacht in de 2002–2003 in Oost–Congo kindsoldaten te hebben geronseld.De jonge getuige had verklaard dat hij toen hij tien of elf jaar was door gewapende mannen van straat was geplukt toen hij met vrienden van school naar huis liep in Fataki. Het zou zijn gegaan om leden van de Unie van Congolese Patriotten, Lubanga’s militie. ‘Ze zeiden dat het land in de problemen zat en dat jonge mensen zich moesten mobiliseren om het land te redden’, vertelde de getuige in zijn eerste verklaring. ‘Ik zei dat we nog heel klein waren.’

Toen hulpaanklager Fatou Bensouda na een korte pauze dat verhaal herhaalde en de getuige vroeg of het relaas klopte, antwoordde die volkomen onverwacht ontkennend. ‘Dat is niet wat ik wilde zeggen’, zei de jongeman. Nu vertelde de getuige dat een hulpverlenersorganisatie hem en zijn vrienden had aangesproken op school, om uitleg te geven over de werkzaamheden van de organisatie.

De zitting werd direct geschorst en de hulpaanklager zei te willen onderzoeken waarom het verhaal van de getuige ineens was veranderd. Wellicht was de getuige bang geworden, maar het kon volgens de hulpaanklager zowel als de advocaat van Lubanga ook niet uitgesloten worden dat er iets mis was gegaan met de vertaling van de tolk van de getuige. Overigens werd de getuge volkomen onherkenbaar en met vervormde stem gehoord.

Het proces kent, met de onduidelijkheden van woensdag, een moeizame start. De zorg over de eerlijkheid van de zaak tegen Lubanga zal er waarschijnlijk alleen maar groter door worden. Eigenlijk had het proces al veel eerder moeten beginnen, maar onenigheid over vertrouwelijk bewijsmateriaal leidde tot maanden uitstel.

Mensenrechtengroepen zien het proces tegen Lubanga als een mijlpaal, omdat het de eerste keer is dat iemand voor een internationaal tribunaal wordt aangeklaagd voor het gebruik van kindsoldaten. De Verenigde Naties schatten dat op dit moment nog zo’n 250 duizend kinderen onder de wapenen zijn, verspreid over ruim twaalf landen.

Volgens aanklagers rekruteerde, trainde en gebruikte Lubanga’s militie honderden jonge kinderen om te doden, te plunderen en te verkrachten. De kinderen ondervinden daar nog steeds de gevolgen van. Ze kunnen niet vergeten wat hun is aangedaan, wat ze hebben gezien, wat ze hebben gedaan, zei aanklager Luis Moreno–Ocampo dinsdag bij het begin van het proces. De kinderen werden ontvoerd uit scholen en van sportvelden, zei hij. Tijdens hun training werden ze geslagen en soms gedood. Meisjes werden, zodra ze enigszins vrouwelijke vormen begonnen te krijgen, door Lubanga’s commandanten tot vrouw, of beter gezegd seksslaaf, uitgekozen.

Lubanga zelf houdt het erop dat hij een patriottische strijd voerde om te voorkomen dat rebellen en buitenlandse strijders de minerale rijkdommen van de Oost–Congolese regio Ituri roofden.