Met zijn oppervlakte van bijna een kwart van Nederland en een bevolking van 720.000 (510.000 Grieken en 210.000 Turken) zal Cyprus na toelating tot de EU tot de kleine lidstaten behoren. Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog annexeerde Groot-Brittannië het eiland, dat in 1960 onafhankelijk werd.

Veertien jaar na het uitroepen van de onafhankelijkheid bezette het Turkse leger het noordelijk deel van het eiland, waarna met groot geweld gepaard gaande vluchtelingenstromen op gang kwamen. De bevolkingsgroepen leven sinds die tijd territoriaal vrijwel geheel apart, van elkaar gescheiden door militairen van de VN. Om toetreding tot de EU enigermate tot een succes te maken is een of andere modus vivendi tussen de Griekse en de Turkse Cyprioten nodig.

Behalve de twee etnische entiteiten zijn de regeringen in Athene en Ankara, de EU, de VN en Washington daarbij belanghebbenden. Om in het gebied enigszins de druk van de ketel te halen, oefende de Europese Commissie in 1995 met succes druk op Athene uit, zodat het afzag van een veto tegen de voorgenomen tolunie met erfvijand Turkije.

Als tegenprestatie werd een begin van onderhandelingen over de toelating van Cyprus tot de Unie in het vooruitzicht gesteld. Sinds die tijd is met een beroep op de Helsinki-akkoorden door de Europese Commissie een politiek van toenadering van de twee landen totstandgekomen.

De compromisbereidheid op het eiland is echter nog niet erg groot. Een deel van de Grieks-Cypriotische politieke elite heeft veel bedenkingen tegen de in haar ogen marginalisering van het Cyprus-probleem. De Turken -zij bewonen 36 procent van het landoppervlak- eisen de blijvende erkenning van de de-factodeling van het eiland en willen slechts toetreding tot de EU als dat gebeurt in de vorm van een statenbond. Zij wijzen de Griekse oplossing op basis van een centraal geleide bondsstaat in de vorm van twee deelstaten onder één regering en met slechts één internationale vertegenwoordiging af.

Van alle kanten wordt intussen op Athene en Ankara druk uitgeoefend om de eilandbewoners in het gareel te krijgen. Vooral de regering in Ankara is daarvoor met haar verlangen zo snel mogelijk lid te worden van de EU zeer gevoelig.

De VN op hun beurt hebben een vredesplan op tafel gelegd om een einde aan de deling te maken, waarbij de Turken grond moeten afstaan in ruil voor autonomie. Volgens Turks-Cypriotische leiders zou dat echter niet alleen het opgeven van land betekenen, maar ook hun onafhankelijkheid ondermijnen. De regering in Washington laat zich evenmin onbetuigd en laat blijken dat in verband met haar geopolitieke doeleinden in het Midden-Oosten rust in de mediterrane regio nodig is.

Mocht ondanks al deze pressie geen uitweg worden gevonden, dan zou er een vreemde situatie ontstaan. Van Cyprus zou in dat geval het Griekse deel lid van de EU kunnen worden, terwijl het slechts door Ankara erkende Turkse deel alleen verder zou moeten gaan.

Van alle kanten wordt nu rekening gehouden met het scenario van ”een toelating zonder oplossing”. Wellicht is dat te nuanceren tot ”een oplossing van de lange adem”.