Dat zei prof. dr. R. Kuiper, onder andere hoogleraar in de reformatorische wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, zaterdag op de Presentiedag van de stichting Present. Het werk van Present is het verlenen van daadwerkelijke hulp aan mensen die daartoe vanwege hun sociaal isolement niet toe in staat zijn.Volgens de hoogleraar is een sterk punt van het werk van stichting Present dat er bruggen worden geslagen naar juist die groep mensen waar niet naar wordt omgezien. Kuiper: „Dat is meer dan de wederkerigheid van goede burgers naar elkaar. Het Evangelie vraagt dat ook van ons: „Laat ons goed doen aan allen, maar meest aan de huisgenoten des geloofs.””

De landelijke stichting, opgericht in 2002, ondersteunt inmiddels 29 lokale stichtingen, verspreid over het hele land. „Ieder mens heeft iets te bieden in relatie tot een ander. Maar we komen niet meer in de leefwereld van de ander. Present denkt de samenleving iets te bieden en wil daar wat aan doen”, aldus directeur Rudolf Setz in zijn openingswoord.

Setz: „Sociaal zwakkeren trekken de laatste tijd de aandacht. Dat komt door onder meer door televisieprogramma’s als ”Geen cent te makken” en door het succes van voedselbanken. Het werk van Present reikt echter veel verder dan dat van de voedselbanken en vereist een grote persoonlijke inzet.”

Aandacht

Prof. dr. A. J. Baart, hoogleraar presentie en zorg aan de Universiteit van Tilburg, sprak over wat vrijwillige inzet de professionele zorg te bieden heeft en hoe samenwerking eruit kan zien.

Baart is de geestelijk vader van de ”theorie van de presentie”. Hij kwam tot deze theorie toen hij in de jaren ’70 het werk van pastores en hulpverleners in achterstandswijken onderzocht. Het bleek dat hun werkwijze totaal afweek van dat wat op hogescholen en universiteiten werd geleerd. Baart zag dat de hulpverlening pas werkt als er werkelijk menslievende zorg wordt verleend. Dat is anders dan de professionele zorg, die alleen oplossend gericht is. Presentie betekent: in de leefwereld staan van de ander, relatie en aandacht centraal stellen. Prof. Baart: „Vooral ook: niet vluchten voor het onverbeterlijke.”

„Het omgaan met professionele hulp eist bijzondere aandacht. Voorkomen moet worden dat je een verlengstuk wordt van professionele organisaties”, waarschuwt de hoogleraar. Als voorbeeld noemt Baart de telefonische hulpdienst. Duizenden vrijwilligers zijn hierbij betrokken en doen heel goed werk door 24 uur per dag beschikbaar te zijn. „De professionele hulp maakt misbruik van deze organisatie door hun telefoonnummers na kantoortijd door te verbinden met die van de telefonische hulpdienst. Dan word je als vrijwilligersorganisatie het afvalbakje van de professionele hulp.”

Verbijsterend

Een schrijnend voorbeeld van het falen van professionele hulp ontdekte Baart bij een zogenaamd multiprobleemgezin. Ze hadden maar liefst 31 hulpverleners, die hun eigen ding deden. De klacht van het gezin was: „Ze zijn allemaal met ons bezig, maar niemand ziet naar ons om.”

De Tilburgse hoogleraar pleit ook voor zogenaamde ”exposure”, onderdompeling of blootstelling aan dezelfde omstandigheden als degene aan wie je hulp verleent. Als voorbeeld noemt hij de directie van een verpleeghuis die zich vier dagen liet verzorgen en daarmee alle gevoelens ervoer die bewoners ook ondergaan. De conclusie was verbijsterend: „Zo moeten we niet met onze bewoners omgaan.”

Baart richtte zich in zijn lezing voornamelijk op de verschillen tussen wat de stichting Present doet en wat de Presentietheorie inhoudt.

Present is gericht op korte eenmalige projecten. Presentie gaat verder: vaak zit er achter de hulpvraag een dieper stilzwijgend verlangen. Niet alles is oplosbaar, maar aanwezigheid van de hulpverlener blijft geboden, aldus prof. Baart.