Het is in de moderne maatschappij schering en inslag. Man van middelbare leeftijd verlaat om een aantrekkelijke ’jonge secretaresse’ de vrouw met wie hij al tien, vijftien of twintig jaar getrouwd was. Zij blijft achter met enkele jonge kinderen en met een schamele bijstandsuitkering. Jarenlang heeft zij zich voornamelijk aan het gezin gewijd, zodat zij op de arbeidsmarkt slechts voor laagbetaalde baantjes in aanmerking komt. Als zij al op betaald werk uit is, want jonge kinderen vragen eigenlijk om een moeder die geregeld thuis is.

Voor zover er in ons land nog ’armen’ zijn, bestaat die groep voor een aanzienlijk, ja groeiend gedeelte uit vrouwen in dergelijke omstandigheden. Door de individualisering groeien steeds meer kinderen op in eenoudergezinnen, gezinnen die vaak tevens minimumhuishoudens zijn, zo blijkt uit onderzoek. Dit gegeven is de ChristenUnie al lange tijd een doorn in het oog.

De afgelopen jaren heeft de partij meerdere voorstellen gedaan om in de situatie van deze eenoudergezinnen verbetering te brengen. Zij heeft zich in de jaren negentig sterk verzet tegen een rigide sollicitatieplicht voor bijstandsmoeders. Vorig jaar vroeg volksvertegenwoordiger Van Dijke bij het debat over de begroting van Sociale Zaken en Werkgelegenheid het kabinet om een notitie over de alimentatieverplichting. Doel: verbetering brengen in de financiële verantwoordelijkheden van een man voor zijn ex-vrouw. Dit jaar wil hij een volgende stap zetten: een verbod op ’koude uitsluiting’ in huwelijken.

Paal en perk
Zijn voorstel is in de kern eenvoudig. „Nog heel wat mensen in Nederland trouwen op huwelijkse voorwaarden. Dat kan vervelend uitpakken als het tot een echtscheiding komt. Juristen gebruiken in dit verband de term ’koude uitsluiting’. Want wat is er aan de hand? Stel: een man en een vrouw trouwen op huwelijkse voorwaarden; de eerste brengt 100.000 gulden in en de tweede 20.000. In tien jaar huwelijk wordt dat vermogen nog vermeerderd met 180.000. Ze scheiden. De man vertrekt met 100.000 plus 180.000 maakt 280.000 gulden; de vrouw houdt slechts 20.000 gulden over. Aan zulke praktijken wil ik paal en perk stellen.”

Het oneerlijke van deze situatie zit ’m volgens Van Dijke in het toeschrijven van de totale vermogensvermeerdering aan de man. „Dat is eigenlijk heel vreemd. Waarom zou die toename van geld en goederen alleen op zijn conto komen? Heeft zijn vrouw de betaalde baan al die jaren niet mogelijk gemaakt door voor het gezin en het huishouden te zorgen? Ieder weldenkend mens moet dit erkennen.”

Het ChristenUnie-kamerlid wil wet- en regelgeving daarom zodanig veranderen dat de vermogensaanwas in de huwelijkse jaren voor de helft ook aan de vrouw wordt toegeschreven. „Gaat datzelfde echtpaar dán uit elkaar, dan krijgt de man 100.000 plus 90.000 is 190.000 gulden; de vrouw 20.000 plus 90.000 is 110.000 gulden. De mogelijkheid van huwelijkse voorwaarden blijft dus wel bestaan, maar hij wordt anders, eerlijker ingevuld. Zou hetzelfde echtpaar overigens in gemeenschap van goederen zijn getrouwd, dan zouden ze uit elkaar gaan met ieder 150.000 gulden.”

Gelijkwaardigheid
Van Dijke hoopt dat zijn voorstel deze week in het debat met Sociale Zaken instemming zal ontmoeten van de grote fracties. „De paarse fracties hebben gelijkwaardigheid van man en vrouw hoog in het vaandel staan. Ze zouden dus open moeten staan voor de gedachte dat vermogensgroei binnen een huwelijk net zozeer te danken is aan degene die werkt als aan degene die dat werken mogelijk maakt. Het plan past in de christelijke filosofie van de ChristenUnie, maar ook in de emancipatiegedachte van andere partijen.”

Maar de vrouwen die dit betreft, hebben toch zelf voor huwelijkse voorwaarden gekozen?

„Ja, maar daarmee kun je de zaak niet afdoen. In het vennootschapsrecht staat de wetgever het ook niet toe dat één vennoot alle winst neemt. Waarom zou dat in een overeenkomst als het huwelijk dan wel mogen? Verder is het bekend dat mannen vaak het meest gespitst zijn op geld en bezit en vrouwen dat maar ingewikkeld gedoe vinden. Dat is dus niet zozeer zaak van bewuste keuze, maar van emotionele voorkeur. Ik vind dat vrouwen daar niet voor gestraft mogen worden.

Een vrouw werkt zich soms twintig jaar suf in de huishouding, voedt kinderen op, slooft zich ook nog eens uit in de zaak van haar man, en wordt dan na twintig jaar, zonder een cent, aan de kant gezet voor een jonge ’schone’. Dat is moreel niet acceptabel.”