De aantredende regering-Obama wordt geconfronteerd met een groeiende staatsschuld, handelstekorten en dreigende problemen in sociale programma’s. De publieke schuld is in 2008 toegenomen tot 50 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Voor het laatste kwartaal van 2008 worden een afname van het bbp verwacht met 5 procent. De afname houdt naar verwachting aan gedurende het grootste deel van 2009.De eerste beslissing waarvoor Obama staat, is de keuze van de juiste belastingspolitiek en de goede maatregelen om het herstel van de economie te stimuleren - de kosten daarvan worden geschat op 700 miljard dollar. Als hij hierin de juiste keuzes maakt, zal dat een directe invloed hebben op de meeste economieën in de wereld, inclusief de Europese.

De tweede uitdaging voor Obama is weerstand te bieden aan de groeiende roep in het Congres om protectionisme. Obama moet niet toegeven aan deze reflexen, omdat het herstel van de Amerikaanse economie afhangt van open wereldmarkten. Verder heeft de ervaring in Europa geleerd dat een systeem van CO(in2(-emissierechten weinig soelaas biedt. In plaats daarvan moet Obama zich richten op premies voor hernieuwbare energiebronnen.

In de buitenlandse politiek staat de nieuwe president tegenover een groeiende dreiging van Iran, dat vastbesloten is een nucleaire mogendheid te worden. Tegelijkertijd wordt Israël in toenemende mate omgeven door een onheilige alliantie van Hamas, Hezbollah en Iran.

Raketschild
Met zijn overeenkomst om de troepen in Irak in drie jaar terug te trekken heeft vertrekkend president Bush Obama zijn eerste overwinning in de buitenlandse politiek in handen gegeven. Het zal echter niet gemakkelijk zijn de Amerikaanse troepen terug te trekken zonder de Iraakse veiligheid in gevaar te brengen.

Naar verwachting zal Obama de toon en de stijl van de Amerikaanse diplomatie richting Europa en de NAVO aanpassen. Dit is een belangrijke verbetering ten opzichte van de regering-Bush in 2001-2004, aangezien in de diplomatie de toon altijd van belang is. Overeind blijft echter staan dat de NAVO-politiek van Bush grotendeels positief heeft gewerkt voor zowel Amerika als Europa en weinig aanpassing behoeft. De uitbreiding van de NAVO, de strijdmacht in Afghanistan, een raketschild tegen schurkenstaten - ze verdienen het alle om voortgezet te worden.

Obama’s terughoudendheid inzake het NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne is verstandig. Echter, de aarzeling die hij tijdens zijn verkiezingscampagne heeft geuit over het raketschild, heeft herziening nodig. Naar verwachting heeft Iran eind 2009 de mogelijkheid om nucleaire wapens te maken. Europa moet zich kunnen verdedigen tegen zulke wapens, ook om te voorkomen dat het politieke concessies moet doen in het Midden-Oosten. Amerika en de NAVO moeten Iraanse politieke druk over NAVO-doelstellingen of operaties krachtig weerstaan.

De meeste bondgenoten voorzien diplomatieke inspanningen van Obama voor meer NAVO-troepen in Afghanistan. Nu de regering-Obama voorbereidingen treft om nog eens 20.000-30.000 Amerikaanse militairen naar dit land te sturen, moeten Europese bondgenoten (en Canada) aanhaken. Duitsland en andere Europese NAVO-leden dienen hun verantwoordelijkheid te nemen.

Pragmatisme
Hoe zal Obama met deze uitdagingen omgaan? Welke waarden hanteert hij en hoe is hij van plan te regeren?

Tijdens zijn verkiezingscampagne zagen we een centrumlinkse politicus. Obama pleitte voor belastingverhogingen voor hogere inkomens, kapitaalwinsten en bedrijven. Hij pleitte ook voor nieuwe belastingteruggaven die uiteindelijk neerkomen op vergoedingen voor mensen die helemaal geen belasting betalen.

Wat de handelspolitiek betreft was de overheersende boodschap: protectionisme. Omtrent de energiepolitiek pleitte Obama voor ’boetes’ op fossiele brandstoffen en subsidies voor hernieuwbare energiebronnen.

Echter, Obama’s strategie na zijn verkiezing heeft belangrijke verschillen laten zien ten opzichte van zijn campagne. Obama’s politieke achtergrond en zijn reputatie als leider tonen pragmatisme en voorzichtigheid. Ook streeft hij ernaar dat verschillende soorten mensen hem omringen tijdens het besluitvormingsproces. In dit proces ziet Obama zichzelf als het middelpunt van een wiel waarin diverse gezichtspunten aan hem worden voorgelegd en hij de uiteindelijke afweging maakt.

In zijn boeken komt Obama naar voren als een zeer intelligent en nieuwsgierige presidentiële persoonlijkheid. Het lijkt erop dat Obama de kunst van het compromissen sluiten en coalities smeden wil herontdekken. Gezien Amerika’s structuur van ”checks-and-balances” (evenwicht der machten) klinkt dit als een helder geluid.

Tot slot, zijn keuze van diverse adviseurs uit het brede spectrum van de Democratische Partij betekent dat hij niet van plan is een smal ideologisch pad te bewandelen.

Abortus
Een vroeg voorbeeld van Obama’s pragmatische stijl is zijn stimuleringspakket voor de economie, dat een compromis is van Republikeinse en Democratische ideeën. Terwijl sommige liberale Democraten er ongelukkig mee zijn, zorgt deze aanpak voor steun bij de Republikeinen in de Senaat. Obama begrijpt dat de Amerikaanse politiek in essentie een spel van blokkades is. Door de Republikeinen vroeg aan boord te halen, vergroot hij zijn kansen om dingen voor elkaar te krijgen. Het lijkt erop dat Obama op dezelfde manier heffingen op fossiele brandstoffen wil opschorten en alleen premies voor hernieuwbare energiebronnen wil geven.

Een van Obama’s belangrijkste taken wordt de benoeming van federale rechters en leden van het hooggerechtshof. Obama staat bekend als een krachtig verdediger van het recht op abortus. Het is te hopen dat hij dit standpunt herziet. Zoals Nixon de deur opende voor China, zou Obama degene kunnen zijn die respect voor het leven de belangrijkste culturele waarde van Amerika maakt.

Wat zijn buitenlands beleid betreft heeft Obama ook pragmatisme getoond. Door Rahm Emmanuel te benoemen als chef-staf van het Witte Huis en James Jones -een voormalige NAVO-commandant- als nationale veiligheidsadviseur heeft hij de basis gelegd voor een voorzichtige benadering in het Midden-Oosten, die Israël niet in de steek laat met vage vredesbeloften.

De auteur is hoogleraar internationale betrekkingen aan de Simon Fraser University in Vancouver (Canada).