„Komen jullie maar op.” Valentijn Byvanck daagt zijn publiek uit. Hij en Erik Schilp zijn de twee directeuren van het Nationaal Historisch Museum dat in Arnhem wordt gebouwd. Of het bij de opening in 2014 echt zo zal heten, is nog maar de vraag, verklapt Schilp. „Nationaal is een complex woord. Historisch is een complex woord. En museum, op de manier waarop we dat in Nederland hebben, is eigenlijk óók een complex woord. We moeten over die naam nog eens heel goed nadenken.”Voor hen zitten enkele tientallen jonge historici, onder wie de schrijvers van een kritisch stuk, vorig jaar oktober in De Gelderlander. Daarin worden koers en besluitvorming van het ambitieuze project bekritiseerd. Volgens de twintig missen de directeuren van het NHM een heldere visie op de inhoud. Vooral vorm en presentatie staan centraal.

De discussie gistermiddag in het Amsterdamse Koffiehuis KHL is een eerste treffen van de directeuren en de historische wereld. Er volgen meer bijeenkomsten. Rond de zomer worden de debatten afgerond, waarna de architect aan de slag kan, zegt Schilp.

Byvanck doet een oproep aan de historici zich niet op te sluiten in hun academische ivoren toren. „Ga nou niet op de derde rij zitten mopperen wat er allemaal fout gaat nu de politiek zo’n instituut is begonnen. Diezelfde overheid heeft er ook voor gezorgd dat er universiteiten zijn waar jullie kunnen studeren. Denk met ons mee, kom over de streep. Spring alsjeblieft over de sloot.”

Onder de jonge historici leeft echter stevige kritiek op de twee directeuren en hun visiestuk.

„YouTube-achtige filmpjes, een TomTom-achtige route door het landschap. Moet ik daarvoor naar een museum?”

„Jullie willen een merk vestigen. Maar waar is de inhoud?”

„Waar blijft de rol van kennisoverdracht?”

„Nine Eleven, de Val van de Berlijnse Muur, komen deze internationale thema’s ook aan bod?”

„Welk beeld van Nederland gaan jullie neerzetten?”

„Wat leren kinderen straks in het museum?”

Leren – daar is een museum niet voor bedoeld, menen de directeuren. Schilp: „Weet je hoeveel seconden je aandacht hebt als je een museumbezoeker iets wilt laten lezen? Een museum maken is wat anders dan een boek schrijven en daar plaatjes bij zoeken.” Byvanck: „We willen mensen persoonlijk ráken, we willen laten zien dat geschiedenis direct met hún leven te maken heeft. Ik vroeg pas een man wanneer geschiedenis voor het eerst in zijn leven iets ging betekenen. „Toen ik mijn zoon naar Uruzgan uitzwaaide”, zei hij. Dát bedoel ik. Het is heel belangrijk dat we het kruispunt vinden tussen persoonlijke ervaring en collectieve geschiedenis.” Een belangrijke doelgroep zijn de jongeren, zegt Schilp. „Hoe gaan zij nu met de media om? Daar moet je op inspelen.”

De twee benadrukken het belang van beelden, beelden die mensen „beetpakken”. Schilp: „Als kind zag ik het schilderij van de in bad vermoorde revolutionair Marat in een encyclopedie staan. Dat greep me gelijk aan: je gaat heel dat boek lezen, herlezen, het overschrijven, je wilt er meer van weten.”

Fortuyn

Byvanck noemt de moord op Fortuyn. „De parkeerplaats, de consternatie na de moord, het witte laken op het mediapark in Hilversum, het kale achterhoofd – díe beelden moet je hebben om de politieke cultuur van dat moment uit de doeken te doen. Ik zeg niet dat er geen context komt, ik zeg: we moeten beginnen bij het beeld. Uit die 100 miljard geschiedenisboeken blijven een paar beelden hangen. Naar die beelden gaan we op zoek. Mijn vraag aan jullie: lever ons die beelden.”