De oproep tot een nieuwe intifada in Amsterdam, politiecharges in Utrecht: anti-Israëlbetogingen ontsporen. De Nederlandse loyaliteit aan Israël -lang vanzelfsprekend- staat onder druk, stelt prof. J. C. H. Blom, tot 2007 verbonden aan het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie.Is Israël of Nederland veranderd?
Prof. Blom: „Wat Israël nu doet, is niets anders dan wat het land met een zekere regelmaat doet. Het zijn vooral de reacties op dat optreden die veranderd zijn. Dat geldt overigens niet alleen voor Nederland. Het verschijnsel dat grote kritiek op Israël gesteund wordt door betogingen, zie je in het hele Westen.”

Nederland is definitief niet langer dé loyale bondgenoot op het Europese vasteland?
„Die fase is wel voorbij, hoewel de politiek nog altijd een pro-Israëlkoers vaart. Bij het ontstaan van Israël zag je weliswaar wat aarzelingen bij de politiek, maar dat was uit angst voor reacties bij de mohammedaanse bevolking van wat toen Nederlands-Indië heette. Vooral daarna, in de jaren vijftig, zijn de politiek én de publieke opinie heel sterk pro-Israël geworden. Dat is ook niet zo moeilijk te verklaren, vanwege de relatie die altijd is gelegd tussen het ontstaan van Israël en de Jodenvervolging. Heel sterk leefde het besef dat Europa tijdens de Holocaust heeft gefaald. Dat besef vertaalde zich in steun aan Israël.”

Die steun was in Nederland vaak groter dan in de rest van Europa.
„Het percentage Joden dat na de oorlog niet terugkwam, was in Nederland ook veel hoger dan in België en Frankrijk: 75 procent tegen respectievelijk 40 en 25 procent. Natuurlijk kun je niet zeggen dat de Nederlanders daarvoor hebben gezorgd, maar het is toch een opmerkelijk verschil. Dat zit mensen niet lekker. Wellicht zit in die brede steun aan Israël ook een element van schuldgevoel.”

Hoewel veel generaties de oorlog niet meer hebben meegemaakt, denkt Blom niet dat het vervagen van dat schuldgevoel de enige reden is voor de gewijzigde opstelling van veel Nederlanders. Ook de secularisatie en de fors gegroeide islamitische bevolking noemt hij niet. „Dit soort dingen spelen wel een rol, maar ik heb niet het idee dat migranten uit islamitische landen de boventoon voeren bij dergelijke demonstraties.”

Hij ziet de verschuiving beter passen in een breder palet van ontwikkelingen in de westerse wereld. „Daarin is de gevoeligheid voor mensenrechtenschendingen veel groter geworden. Een deel van de bevolking acht dat begrip van toepassing op wat Israël doet. Er is bovendien meer oog gekomen voor humanitaire nood in het algemeen.”

SP’er Van Bommel riep tijdens een anti-Israëldemonstratie op tot een intifada. Was dat eerder mogelijk geweest?
„Dat soort dingen was vroeger beslist niet gebeurd. Ik vind het ook onbegrijpelijk. Oproepen tot een intifada, dat is aansporen tot geweld. En zeker van de leuze ”Hamas, Hamas, Joden aan het gas” hoor je je te distantiëren. Je kon dat vroeger al horen bij voetbalsupporters. Het is de ultieme provocatie.”