Dat dit tijdperk nog niet is afgesloten, bewijst het huidige conflict over de gaslevering van Rusland aan Oekraïne en een reeks Europese landen. Ook al gaat het op het eerste gezicht om een ordinaire ruzie over dollars, er zit veel meer achter. Gas is macht, net als olie.De eis van Rusland lijkt heel redelijk. Oekraïne betaalde vorig jaar 179,50 dollar per 1000 kubieke meter, maar Rusland verhoogde dat tarief naar 250 dollar, wat meer marktconform zou zijn. Vanwege de weigerachtige houding van Kiev dreigt Moskou nu met tarieven tot 450 dollar per 1000 kuub. En om die druk te verhogen, heeft Rusland gisteren de toevoer naar Oekraïne volledig afgesloten.

Dat Kiev de gewone marktprijs betaalt, is niet meer dan redelijk. Echter, het is nog maar een paar jaar geleden, 2005, dat de Russen het gas leverden voor 50 dollar per 1000 kuub. En buurlanden als Armenië en Wit-Rusland krijgen hun gas nu nog steeds voor respectievelijk 120 en 154 dollar. In dat licht bezien, zijn de nieuwe voorstellen absurd. Daar komt bij dat het moeilijk is om over een marktconforme prijs te spreken, omdat bij de onderhandelingen tal van andere factoren een rol spelen: de vergoeding voor het transport van het gas, tegenorders of het eigendomsrecht van de leidingen.

De gasprijs is dus een politiek drukmiddel. Weliswaar verklaart Moskou dat de prijsverhoging voor Georgië en Oekraïne geen afstraffing is voor toenadering tot de Europese Unie en de NAVO, maar erg geloofwaardig is dat niet. Dat is nog maar één reden voor de Europese Unie om zich nadrukkelijk met dit conflict te bemoeien. De EU heeft hier diverse belangen. Allereerst omdat een deel van de lidstaten rechtstreeks de dupe wordt van de ruzie. Nu Poetin z’n tanden laat zien, moet de EU opkomen voor de jongste EU-leden.

Daarnaast is het van belang dat er hard gewerkt wordt aan eenduidige en transparante energieafspraken met Rusland. Die zijn nu vaak bilateraal met allerlei nevenvoorwaarden, wat de onderhandelingspositie van de EU verzwakt.

Maar er is nog een andere belangrijke reden waarom Europa snel in de bres moet springen voor Oekraïne. Dat is een goed pressiemiddel om Oekraïense consumptie van fossiele brandstoffen zoals gas te verminderen. Zowel de industriële sector als de consument springt er niet bepaald zuinig om met energie. Het is onbestaanbaar dat grote flatgebouwen aangesloten zijn op stadsverwarming, zonder thermostaten in de individuele woningen, waarbij de temperatuurregeling alleen gebeurt door het raam wijder of minder wijd open te zetten. Hier valt veel winst te halen, zowel voor de portemonnee als voor het klimaat.

En de afhankelijkheid van Rusland zou nog sterker afnemen als energiebesparing gepaard gaat met de introductie van duurzame energiebronnen. In West-Europa werkt dat mechanisme ook, dus waarom niet in het oosten?