De gaskraan is dicht
De door de Russische staat gerunde onderneming Gazprom zet Oekraïne in de kou. Zij draaide op nieuwjaarsdag de gaskraan dicht. De Oekraïeners zouden nog minstens een half miljard euro schuldig zijn aan de Russen. Ook kwamen de landen niet tot overeenstemming over een nieuw contract. Oekraïne kreeg lange jaren gas voor een lage prijs. Moskou is na een rel over prijsverhoging in 2006 opnieuw uit op wat het noemt een marktconforme prijs. Kiev vindt die te hoog.
Prijsverhoging op zichzelf lijkt redelijk. Productie brengt kosten met zich mee. Als olieprijzen wereldwijd dalen, is dat van invloed op Ruslands olie-inkomsten. Moskou maakte op de verwachte winst gebaseerde begrotingsberekeningen. Het is logisch dat de hoge bazen het verlies proberen te compenseren. Verhogen van de gasrekening ligt voor de hand. Dat Rusland de gasprijs voor Oekraïne op korte termijn verveelvoudigt, heeft echter iets onredelijks. Het geeft te denken.Oekraïne moet van Rusland evenveel voor gas gaan betalen als Europese landen. Het is overigens de vraag of Kiev dat niet wil of niet kan. Volgens sommigen is het land bijkans failliet. Op de achtergrond lijkt echter een andere kwestie te spelen. Oekraïne scheidde zich in 1991 af van de Sovjet-Unie. Kiev tracht zich in steeds meer te onttrekken aan invloed uit Moskou. Dat zou het Kremlin niet lekker zitten. Daarom zou Moskou de gasprijs voor Oekraïne de lucht in laten schieten.
Die theorie heeft iets geloofwaardigs. In het staatsbedrijf Gazprom zijn politiek en commercie innig met elkaar verstrengeld. Dmitri Medvedev fungeerde vanaf 2002 tot zijn start als president als bestuursvoorzitter. Hij was destijds tevens vicepremier. Rusland is zich als de grootste gasleverancier ter wereld bewust van zijn macht. De vraag is of het ooit vormen van een kartel van gasproducenten ook mondiaal invloed zou kunnen hebben op machtsverhoudingen.
De Russische actie leidt tot schrikbeelden. Zeker nu het in Europa koud is. Oekraïne telt heel wat huizen van slechte kwaliteit. Dan kan zomaar het tafereel voor de geest komen van een oude man, of arme weesjes, die in een schamele woning geen warmte vinden en sterven van kou. Anderen vragen zich met vreze af wat er gebeurt met voor Europa bestemd gas uit Rusland. De voor transport gebruikte pijpleidingen lopen immers voor 80 procent over Oekraïense grond.
Die schrikbeelden zijn misplaatst. Oekraïne en de Europese Unie hebben voldoende reserves opgebouwd voor de winter. Dat zeggen zij en het kan waar zijn. Zo lijken ze trouwens ook een boodschap richting Moskou te lanceren. In deze zin: „Laat Gazprom zich niet verbeelden dat zij ons op de knieën krijgt.” Oekraïne beloofde bovendien de gasdoorvoer naar Europese landen niet te zullen hinderen door aftappen. Maar houden Oekraïners zich daaraan als het koud wordt?
Ooit brandden kachels op kolen of hout. Steenkolen en later aardolie vormden de basis voor stadsgas. Die situatie was milieuonvriendelijk en niet geriefelijk. Zolang mensen kolen konden kopen -armoe verhinderde dat soms- hadden ze een waarborg voor warmte. Veel landen putten uit eigen energiebronnen. Dat veranderde. Maar de actuele twist tussen Rusland en de Oekraïne behelst een waarschuwing niet te vertrouwen op een voortdurende mogelijkheid van import.
Er gebeurt al veel met zonne-energie en wind. Dat ontsiert soms het landschap. Ook het recyclen van afval en het ontwikkelen van geothermische energie -gebruikmaken van de warmte van de aarde- bieden mogelijkheden. Alle methoden vertonen een of meer nadelen. Is het niet hoog tijd nog meer te investeren in het ontwikkelen van alternatieve energie? Het dient de behoeftige mensheid en de wereldvrede. Dat valt niet van alle technische proeven te vertellen.
