Over ganzen en mossels
Waar in de winter al die eenden en ganzen plots vandaan komen, is voor ons 21e-eeuwers geen raadsel meer. Maar dat is wel eens anders geweest. Dat trekvogels in de herfst massaal deze kant opkomen, was lange tijd onbekend. In de Middeleeuwen hoefde men dat ook niet te weten, want men hád al een verklaring: de eendenmossel.
Aan de Spaanse naam ”percedes” kun je het niet aflezen, wel aan de Engelse naam: barnacles. Leg de Latijnse naam voor de rotgans -Branta bernicla- ernaast en je ziet het verband.
Dat er in de herfst zo veel ganzen opdoken in Europa zonder dat er ook maar één nest was te bespeuren, kon maar op één manier worden verklaard: ganzen werden geboren uit de duizenden mossels die op rotsen en drijfhout zaten vastgekleefd, en die met een beetje fantasie ook nog op minigansjes leken. In de Latijnse naam voor de eendenmossel -Lepas anatifera- is dit volksgeloof vereeuwigd, want anatifera betekent letterlijk ganzendragend.
De middeleeuwse geestelijkheid zag zijn kans schoon om met die verklaring in de hand de vastentijd te omzeilen. Ganzen waren immers letterlijk vlees noch vis, en stonden dus niet op de lijst van verboden producten. En ganzenbout was nog lekker ook. Lang leve de vastentijd!
In 1215 stak paus Innocentius daar een stokje voor, waarna de geestelijken weer honger moesten lijden.
Sindsdien zijn er veel mythes en sprookjes rond ganzen en hun herkomst opgeruimd. Maar rond de eendenmossel is een hardnekkig misverstand gebleven: dat de eendenmossel ook echt een mossel is. In werkelijkheid heeft het diertje niets met mossels van doen. Het is ook geen weekdier (Mollusken) maar een kreeftje (Crustacea). Het lijkt wel veel op een mossel, en dat komt doordat het de gewoonte heeft zich vast te hechten aan de rotsen en een kalkhuisje rondom zich te bouwen. Gaat hij bij vloed kopje onder, dan laat het beestje zijn pootjes vanboven eruit zwabberen om aan voedsel te komen. Zeepokken gaan op dezelfde manier te werk; ook dat zijn kreeftjes in een huisje.
Of de mosselmythe ooit nog zal verdwijnen? Het is te betwijfelen. De naam eendenmossel is daarvoor te veel ingeburgerd. De Spanjaarden zal het een zorg zijn. Percebes zijn vooral lekker, en daar gaat het om.