Drs. P. Verhoeve, historicus en advocaat uit Dordrecht, wees er zaterdag in Veenendaal op dat het Jacobus Borstius (1612-1680) is gelukt een preek te houden over lang haar die een landelijke discussie heeft opgeleverd.Verhoeve hield in het kader van de wintercursus van de Stichting Studie der Nadere Reformatie (SSNR) een lezing over Jacobus Borstius en diens boek ”Geestelijke Geneeskunst”. De bijeenkomst, in het kerkgebouw van de gereformeerde gemeente, trok ongeveer 150 belangstellenden.

Het thema van de veertiende wintercursus is ”Troost in lijden en sterven. Omgaan met ziekte, dood en rouw in de Nadere Reformatie”. Ziekten kwamen in die tijd veelvuldig voor. Het sterftecijfer was hoog. Verdriet en rouw over een overledene leken vaste metgezellen van het leven in de zeventiende eeuw.

Borstius was zelf ook ervaringsdeskundige, aldus Verhoeve. Vanaf zijn jeugd had hij veel last van kwalen. Hij overleefde ternauwernood een aantasting door het pestvirus, dat toen rondwaarde. Gedurende zijn hele leven leed hij hevige pijnen. Uit sectie op zijn lichaam na zijn dood bleek dat hij een niersteen had die zo groot was als een „hoenderei.”

Vuur
Het boek ”Geestelijke Geneeskunst” van Borstius telt ongeveer 700 bladzijden, waarvan er 300 gaan over de dood en 400 over de genezing van de dodelijke kwaal. Borstius gaf heftige beelden bij het beschrijven van de realiteit. „Wanneer wij nu ontsteld zijn, als we een kind zien verbranden, hoe erg zal het dan zijn als we onze eigen ziel en lichaam zo zullen voelen. Als een menselijk vuur een hele stad kan verbranden, wat voor vuur moet het dan zijn wat Gods eeuwige toorn heeft opgestookt?” schreef hij.

De nadere reformator wees ook het geneesmiddel aan: „Vindt niet belangrijk wat anderen van u vinden. Vele anderen spelen ook maar toneel in deze wereld. (…) Roep om genezing en verwondert u over Jezus’ lankmoedigheid. Hij weet al uw onreinheid en Hij verstoot u niet. Hij ziet al uw lelijke wonden en etterbuilen en nog wil Hij u aannemen en genezen. Deze Dokter kan iedereen helpen.”

Borstius geniet nu nog bekendheid door zijn catechetisch vragenboekje. Hij werd geboren in Purmerend in een arbeidersgezin. Door tussenkomst van de plaatselijke predikant mocht hij theologie gaan studeren. De bekwame theoloog klom op tot de elite. In Dordrecht, waar hij stond voor hij vertrok naar Rotterdam, sloot hij vriendschap met de belangrijkste mensen van de stad, onder andere met Jan en Cornelis de Witt. Zijn welsprekendheid was groot. Op zondagmorgen stonden er, volgens een hardnekkig gerucht, om vijf uur al mensen te wachten, als hij om negen uur zou preken.

Lang haar
Hoe zat het nu met de preek tegen het lange haar? Verhoeve: „Borstius hield toen hij in Dordrecht stond een preek van twee uur tegen het dragen van lang haar door mannen, dat toen in de mode begon te komen. Direct na de dienst ontstond er al een vechtpartij over op het kerkplein. De preek werd gedrukt en voor velen in het land was het pamflet onderwerp van gesprek. Het was voor de overheid reden om in te grijpen en de verdere verspreiding van de preek te stoppen.”

Wat vindt Verhoeve zelf van de preek? „Uiteindelijk biedt Borstius’ raad tegen de dood in het licht van onze eeuwige toekomst oneindig meer waarde dan een discussie over de haarlengte. Het vinden van rust in God voor je ziel is vele malen waardevoller dan het halen van De Telegraaf.”

Het calvinisme is in Dordrecht, Hollands oudste stad, nog springlevend. Tijdens de bespreking zei Verhoeve het opmerkelijk te vinden dat er nog ten minste vijf kerken zijn waar kerkgangers waardering hebben voor Borstius. Bijzonder vindt hij het ook dat het gemeentebestuur van Dordrecht voor volgend jaar 200.000 euro beschikbaar heeft gesteld voor de Calvijnherdenking.