SP-Kamerlid Van Dijk stelde donderdag, tijdens het slotdebat over de onderwijsbegroting van 2009, dat scholen die onderschrijving van de grondslag vragen „onbeschaafd” en „uit de tijd” zijn. Volgens hem moet het voor scholen voldoende zijn als ouders en leerlingen de grondslag respecteren. Inhoudelijk hoeven ze dan niet achter de grondslag te staan om toch toegelaten te worden.Van Dijk vroeg aan minister Plasterk of hij het eens was met zijn conclusie dat het respecteren van de grondslag voldoende moet zijn. Die vraag beantwoordde de bewindsman bevestigend. Toen woordvoerders van de christelijke fracties daartegen in het geweer kwamen, voegde de bewindsman eraan toe dat hij zich eerst wilde inlezen. „Mag een school een meisje weigeren omdat er thuis een tv staat, daar praten we over”, zei GroenLinks-Kamerlid Dibi.

Tijdens de tweede termijn herhaalden SP, GroenLinks en D66 steeds weer het bevestigende antwoord van de bewindsman. Maar dat stuitte op bezwaren van CDA-Kamerlid Van Dijk: „U bent selectief aan het winkelen in het antwoord van de minister.”

SGP-Kamerlid Van der Vlies, die de vrijheid van scholen om onderschrijving van de grondslag te vragen op grond van de wet hartstochtelijk verdedigde, was geraakt door de opmerking van de SP’er Van Dijk dat de SGP’er „onbeschaafd” zou zijn. Van Dijk bood geen excuses aan, maar stelde daarop dat hij „een politiek verschil van mening” heeft met Van der Vlies.

Minister Plasterk maakte vervolgens een eind aan de discussie door te stellen dat hij zich versprak en geen discussie hierover wil starten. Dat is binnen de coalitie afgesproken, zo stelde hij.

Dinsdag tijdens de stemmingen zal elke fractie zich moeten uitspreken over het onderwerp, omdat er dan een motie van SP-Kamerlid Van Dijk in stemming komt. PvdA en VVD hebben in het verleden al eens laten weten dat ze de vrijheid van toelatingsbeleid voor bijzondere scholen wilden beperken. De PvdA heeft hierover enkele jaren geleden zelfs een initiatiefwetsvoorstel ingediend. Dat is echter nooit in stemming gekomen. De verwachting is dat de PvdA-fractie, vanwege de eenheid in de coalitie, tegen de motie zal stemmen. In dat geval is er geen Kamermeerderheid voor de uitspraak.

Tijdens het begrotingsdebat deed minister Plasterk een oproep aan besturen van basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs om niet te gaan fuseren. Staatssecretaris Van Bijsterveldt deed een vergelijkbare oproep aan besturen van regionale opleidingscentra. De bewindslieden komen met een fusietoets, maar die is pas over twee jaar gereed. Tot die tijd hebben schoolbestuurders in principe nog alle vrijheid.

Van Bijsterveldt deelde de Kamer mee dat het aantal vmbo-leerlingen dat doorstroomt naar de havo toeneemt. In 2003 was dat 14 procent en vorig jaar 20 procent.