Terwijl terroristische aanslagen in New York, Madrid en Londen vooralsnog een incidenteel gebeuren waren, is het nauwelijks bekend dat terrorisme in India al jarenlang een structureel verschijnsel is. Zo vielen in dit land vorig jaar meer dan duizend doden door terroristische aanslagen. India staat dan ook wat betreft doden ten gevolge van terrorisme op de vierde plaats, na Irak, Afghanistan en Pakistan.Dit jaar gingen al zes grote aanslagen vooraf aan de aanslagen in Bombay. Ondanks al deze terreuracties in het verleden en recente waarschuwingen heeft de Indiase overheid in Bombay volledig gefaald in de bescherming van haar burgers.

Bureaucratie en incompetentie zijn de sleutelwoorden voor het beschamende en falende optreden van de veiligheids- en inlichtingendiensten. De leiding over de operatie ”Zwarte Tornado” in Bombay berustte bij de speciale actiegroep van de Nationale Veiligheidsgarde. Deze werd geassisteerd door speciale eenheden van de mariniers, de marine, het lokale landmachtcommando, de paramilitaire snellereactie-eenheid en verschillende provinciale commandoteams van de politie.

Bij gebrek aan de noodzakelijke eenheid in bevel die zo’n crisissituatie vereist, zorgden veel te veel commandocentra voor de nodige verwarring - waarbij de een de ander ook nog eens trachtte te verbeteren. Bovendien was de politie uitgerust met wapens uit de Eerste Wereldoorlog, gebrekkige kogelvrije vesten en plastic helmen. De terroristen konden tevens ongemerkt vanuit zee komen, door onvoldoende patrouilleren van de kustwacht.

Over de herkomst van de terroristen wordt nog steeds gespeculeerd, hoewel alle aanwijzingen naar Pakistan leiden. Het meest genoemd wordt de Lashkar-e-Taiba (LeT). Deze groep is door de Pakistaanse militaire inlichtingendienst in 1993 in het leven geroepen en gefinancierd, maar op aandringen van de Verenigde Staten door toenmalig president Musharraf in 2002 officieel verboden.

LeT voerde in de jaren negentig aanvallen uit op hindoes in Kasjmir en trainde moslimextremisten op Indiaas grondgebied.

Wankele positie
Van deze groep wordt beweerd dat zij hun militante netwerken naar het Pakistaanse grensgebied langs de Afghaanse grens hebben overgebracht. Zoals bekend biedt dit gebied, dat niet onder controle van de Pakistaanse regering staat, min of meer een vrijhaven voor radicale groeperingen als de taliban en al-Qaida. Vanuit dit gebied voeren de taliban grensoverschrijdende activiteiten uit tegen de NAVO-troepen in Afghanistan.

Pogingen van toenmalig president Musharraf enkele jaren geleden om met het Pakistaanse leger dit gebied onder zijn gezag te krijgen, kostten aan 1800 militairen het leven. Hierop werd het leger teruggetrokken. Veelzeggend is dat de nieuwe Pakistaanse president Zardari naar aanleiding van de gebeurtenissen in Bombay verklaarde dat de terroristen niet uit „zijn deel van het land” komen. Hiermee gaf hij impliciet toe dat hij het grensgebied ook niet onder controle heeft.

Het is echter niet in het belang van India de reeds wankele positie van Zardari in eigen land verder te verzwakken. Zo heeft hij de hand uitgestoken naar India door militanten in Kasjmir terroristen te noemen, en beschouwt hij die naar zijn zeggen net zo goed als vijand van Pakistan als van India.

Bovendien heeft Zardari ook verklaard niet als eerste nucleaire wapens in te zetten in een conflict. Zo’n zogenoemde ”no first use-verklaring” voor de inzet van kernwapens heeft India al jaren geleden afgelegd.

De aanvallen in Bombay kunnen ook voor Afghanistan gevolgen hebben. Het lanceren van een regionaal initiatief door de toekomstige Obamaregering in de richting van Afghanistan, Pakistan en India loopt nu waarschijnlijk vertraging op. Dit initiatief is bedacht om Pakistan en India behulpzaam zijn zich te verzoenen over de kwestie Kasjmir en de spanningen langs hun grenzen te verminderen, zodat Pakistan zich nu echt op de bestrijding van extreme groeperingen in het grensgebied langs Afghanistan kan gaan richten.

Paranoia
Helaas zijn er ook Pakistaanse militairen, waaronder in het bijzonder de zeer autonome militaire inlichtingendienst, die terughoudend zijn om de taliban in het grensgebied aan te pakken. Gezien de conventionele militaire superioriteit van India vinden zij dat Afghanistan de noodzakelijke strategische diepte voor Pakistan moet verschaffen in geval van een militaire confrontatie met India. Het smalle stuk grondgebied dat de grens met India scheidt van de Pakistaanse hoofdstad Islamabad, maakt het volgens hen noodzakelijk op Afghaans grondgebied terug te vallen, om hun troepen te hergroeperen voor een tegenaanval op India.

Daar komt nog bij dat de Afghaanse president Karzai warme betrekkingen met India onderhoudt, dat veel financiële hulp aan Kabul verleent. De Pakistaanse paranoia dat zij wel eens ingesloten kunnen worden tussen India en Afghanistan bleek nog eens duidelijk uit de aanslag op de Indiase ambassade in Kabul in juli.

Vooralsnog oefenen vooral de Verenigde Staten druk uit op India en Pakistan om de gespannen situatie te doen de-escaleren. Gezien de Amerikaanse relaties met Islambad en Delhi zijn zij de aangewezen bemiddelaars in dit conflict.

De auteur is generaal-majoor der mariniers buiten dienst en verbonden aan het Instituut Clingendael in Den Haag.