Anderhalf jaar geleden kwam het Veluwse dorp prominent in het nieuws. Na verschillende mkz-uitbraken in de omgeving van Oene werd op 28 maart bekend dat op het bedrijf van veehouder Teunissen uit Kootwijkerbroek ook mond- en klauwzeer was aangetroffen. De gevolgen waren ingrijpend. In een straal van 2 kilometer rond de getroffen boerderij moesten op meer dan 200 bedrijven alle ruim 55.000 dieren worden gevaccineerd en daarna vernietigd.

Veel Kootwijkerbroekers betwijfelden of er wel echt mkz was. Ondanks scherp protest gingen de ruimingen door, maar de vraagtekens bleven. Omdat de overheid -ondanks verzoeken daartoe- geen duidelijke antwoorden gaf op de vele vragen die er leefden, werd er in mei vorig jaar een stichting opgericht om de waarheid boven tafel te krijgen.

„Wat er is gebeurd, is immers niet niks”, vindt drs. L. Jansen, een van de vier leden van het stichtingsbestuur en in het dagelijks leven directeur van een adviesbureau in de informatietechnologie. „Door de rigoureuze ruimingen zitten er in Kootwijkerbroek nog steeds mensen met grote trauma’s. Bovendien heeft de aanpak van de overheid geleid tot enorme kosten. De totale schade in de regio bedraagt naar schatting een kwart miljard euro. Ook zitten we met ethische vragen. Is het vernietigen van tienduizenden gezonde dieren wel verantwoord?”

Vanmorgen presenteerde het onderzoeksteam zijn bevindingen. Wellicht tot spijt van vele Kootwijkerbroekers, leidt het 163 pagina’s tellende rapport ”Geen enkele twijfel…?” niet tot de harde conclusie dat er géén mond- en klauwzeer op het bedrijf van Teunissen was. „Daarvoor hebben we niet genoeg informatie. Het onderzoek heeft een open einde”, aldus Jansen.

Wel constateren de onderzoekers opvallende gebreken in de diagnose die heeft geleid tot het besmet verklaren van het bedrijf van Teunissen. De eerste melding van een verdenking werd gedaan zonder dat er sprake was van specifieke klinische verschijnselen. Eén kalf had alleen wat speeksel in zijn mondhoek, maar geen blaren. Vervolgens gingen de meningen over de verschijnselen een eigen leven leiden. Teunissen meende ze wel te zien, dierenarts Bakker uit Kootwijkerbroek niet, RVV’er Terbije zag weer wel iets en ID Lelystad eerst niet.

Ook de gang van zaken bij ID Lelystad, waar de monsters van de dieren op mkz werden getest, riep indringende vragen op. De testprocedure die bij het onderzoeksinstituut werd doorlopen, was zeker niet standaard, aldus het rapport. Bovendien gaf het bewuste monster -dat uiteindelijk leidde tot de ruimingen- geen duidelijk beeld. Jansen: „Er was een zwak positieve uitslag. We hebben nagevraagd bij het officiële Belgische laboratorium of dit als een besmet geval gezien zou kunnen worden, maar dat bleek niet het geval te zijn. Had verder onderzoek dan niet eerder voor de hand gelegen in plaats van een besluit tot ruiming?”

Verder hekelen de onderzoekers de onduidelijke communicatie van de overheid richting de betrokkenen. Tijdens bijeenkomsten werden zelfs tegenstrijdige zaken naar voren gebracht.

Al met al concludeert het rapport dat er in Kootwijkerbroek sprake is geweest van een ’vreemd’ mkz-geval. Ze wijzen erop dat het zeer verwonderlijk is dat de erg besmettelijke dierziekte in het veedichte dorp beperkt is gebleven tot één kalf. Zelfs de andere dieren in de stallen van Teunissen hadden niets. Ook is het volgens het rapport vreemd dat er geen enkel aanknopingspunt is voor de bron van de besmetting, terwijl dat bij andere mkz-gevallen wel het geval was.

Dat de overheid ondanks de vele onduidelijkheden toch de conclusie trok dat er op het bedrijf van Teunissen sprake was van mond- en klauwzeer, had volgens Jansen te maken met een grote discrepantie tussen beeldvorming en werkelijkheid. „De RVV overdreef onder invloed van de beweringen van Teunissen de klinische verschijnselen, terwijl ID Lelystad op grond van de herhaalde inzending van monsters de indruk kreeg dat er wel iets aan de hand moest zijn. Er was sprake van een opjaageffect. Bovendien zat het ministerie van Landbouw in spanning omdat het in Kootwijkerbroek om een veedicht gebied ging, waardoor de mkz-crisis zich sterk kon uitbreiden. Door deze zaken had de overheid een verkeerd beeld van de werkelijkheid en dat kan geleid hebben tot een overhaaste beslissing om het gebied te ruimen.”

Gezien de grote onduidelijkheid op veel punten durven de onderzoekers geen harde conclusies te trekken. Wel proberen ze via enkele scenario’s een beschrijving te geven van de mogelijke gang van zaken. De eerste variant is dat er terecht mkz is vastgesteld, maar dat daarbij wel sprake was van veel onzorgvuldigheden. Toch achten de onderzoekers dit scenario, gezien het feit dat er slechts één dier was besmet en de vele onduidelijkheden rond vooral de klinische verschijnselen en de herkomst van het virus, niet echt waarschijnlijk.

Het rapport kiest eerder voor een variant waarbij RVV en/of ID Lelystad fouten heeft gemaakt. De monsters van Teunissen kunnen door de hoge werkdruk verwisseld zijn met die van een ander bedrijf. Er kwamen dagelijks immers vele monsters bij het onderzoeksinstituut binnen. Het is dan niet uitgesloten dat een buisje van de ene partij per ongeluk bij een andere partij belandt. De onderzoekers hebben er aanwijzingen voor dat dit is gebeurd. Ze kunnen het echter niet keihard aantonen, omdat ze geen inzage kregen in de complete dossiers van ID Lelystad. „We hadden de bewuste informatie graag gehad, maar dat werd geweigerd”, zegt Jansen.

De stichting wil het onderzoek naar de waarheid daarom voortzetten. „We hebben nu een tussenrapport gepubliceerd. Het is echter belangrijk om de hele zaak grondig uit te zoeken. Als de overheid een regio zo’n pak rammel geeft, moet de argumentatie daarvoor wel kloppen en dat is nu niet het geval. Daarom hopen we dat de Tweede Kamer druk op het ministerie van Landbouw uitoefent om de bewuste dossiers van ID Lelystad boven water te krijgen. Pas als we alle relevante informatie hebben, zal er duidelijkheid komen of er in Kootwijkerbroek wel of geen mkz was.”