Een reiger wiekt met trage vleugelslag de Waaldijk over en strijkt neer in het riet van het fort bij Vuren. Grauwe bunkers verschuilen zich in de aarden wallen van de versterking. Voor deze feestelijke gelegenheid wappert fier het rood-wit-blauw van het hoogste punt.Het torenfort met kazernes dateert uit 1848 en werd rond 1878 versterkt met een zogenaamde Contrescarp. Fort Vuren was onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, werd gebruikt als munitieopslag, gevangenis en afluisterpost tijdens de Koude Oorlog. Nu wordt het in stand gehouden door actieve vrijwilligers en is het ”doelwit” van toeristen.

„Het blijft boeiend het verhaal van dit fort te vertellen. Lang was het verboden gebied. Burgers hadden er niets te zoeken. We zijn erin geslaagd een paar geheimen bloot te leggen. En we gaan er mee door, want lang niet alles is verteld”, laten de stuwende krachten achter de dvd, Jan Schreuders, Cor Borg en Henk Schouten weten.

IJs zagen
Op de film vertellen negen ooggetuigen hun belevenissen uit de periode 1939-1974. Het resultaat mag gezien en gehoord worden. Het fort dient negentig minuten lang als decor voor de verhalen van fortwachters, bewakers, buren, commandanten en gevangenen. Soldaat Van Steenbergen bracht de winter van 1939-1940 door op het fort. „Ik werd opgeroepen voor de mobilisatie. In Vuren was een plaatsje vrij. We wisten zelf niet wat we de hele dag moesten doen. Een beetje hangen en wurgen, af en toe schaatsen en ijs zagen. Want de gracht moest openblijven.”

Aan het eind van de oorlog kwam het fort onder vuur te liggen toen de Engelsen oprukten uit het zuiden. „Op een gegeven moment klonk er een geweldige knal van een granaat. Even later kwam vader binnen. Hij zat onder de derrie: voorover gevallen in de beerput door de luchtdruk”, vertelt een van de toenmalige buren. In diezelfde periode stortte een Engelse Spitfire neer op het nabijgelegen dorp Vuren. „De piloot sprong eruit. Het huis stond in lichterlaaie. Later haalden ze de dode lichamen eruit. Dat raak je nooit meer kwijt”, aldus inwoner De Gier.

Na de oorlog diende het fort als gevangenis voor NSB’ers en andere delinquenten. „Zo’n 500 kale mannen. Dat was voor de hygiëne. En je kon ze gemakkelijk terugvinden als ze er vandoor gingen”, vertelt toenmalig commandant Haijmaijer. „Ik liet ze werken, dan hadden ze wat te doen. We hebben de schoorsteen van de kapot geschoten steenfabriek in Herwijnen gerepareerd. En de brug in Zaltbommel.” Ex-gevangene Sterk vond Haijmaijer de beroerdste nog niet. „We hadden alleen tegenstrijdige belangen.” Waarop beiden voor het oog van de camera elkaar ontroerd de hand schudden. „Zand erover”, zegt Sterk. „Dat spreekt vanzelf”, beaamt de commandant.