In een tiental hoofdstukken zet de Amerikaanse hoogleraar R. C. Sproul op niet al te moeilijke manier uiteen hoe zeven spraakmakende en toonaangevende theologen van de christelijke kerk in de loop der eeuwen hebben gedacht over het onderwerp ”de menselijke vrije wil en de goddelijke genade”. Achtereenvolgens komen de meningen aan de orde van Pelagius en Augustinus (die intensief met elkaar van gedachten hebben gewisseld over zondeval en genadekracht), van de semipelagianen (dat zijn de roomsen tot aan het geruchtmakende concilie van Trente waar de Bijbelse opvatting van Augustinus is veroordeeld), van Maarten Luther in zijn boek ”De geknechte wil” tegen Erasmus, van Johannes Calvijn, van Jacobus Arminius (en de vaderen op de Dordtse synode, waar het nog steeds zo kostelijke belijdenisgeschrift ”de Dordtse Leerregels” werd geboren), van de grootste theoloog en filosoof die Amerika heeft voortgebracht, namelijk Jonathan Edwards (het moeilijkste hoofdstuk van het boek), en meer in onze tijd: van de onrechtzinnige opwekkingsprediker Charles Grandison Finney, en ten slotte van de inmiddels negentigjarige wereldwijd bekende evangelist Billy Graham.

Vanaf de tijd van de kerkvader Augustinus is er in de christelijke kerk verschil van mening over de vrijheid van de wil. Zijn wij vrij om te kiezen wat we willen of is onze wil gevangen? Deze vraag is nauw verbonden aan de vraag: wat zijn de gevolgen van de zondeval? En dit alles heeft weer alles te maken met de vraag hoe wij wedergeboren worden en hoe Gods genade werkt.

Het vraagstuk is niet eenvoudig. Maar de schrijver is er volgens mij in geslaagd om dit moeilijke en complexe onderwerp op een duidelijke manier uiteen te zetten. Het aantrekkelijke van dit boek is dat het geen opsomming van leerstellingen biedt, maar de geschiedenis van de kerk doorneemt en aan de hand van (geschriften van) personen de hoofdpunten van het meningsverschil bespreekt. Dat maakt het boek levendig. Een nadeel hiervan is dat steeds dezelfde materie aan bod komt.

Al is de strijd over de vrije wil en de onwederstandelijke genade eeuwen oud, hij is nog geen verleden tijd. Ook in onze dagen is er de invloed van Pelagius en de halve pelagianen, de remonstranten (ook wel arminianen genoemd).

In het laatste hoofdstuk maakt de schrijver duidelijk wat voor verderfelijke invloed in dezen is uitgegaan van de opwekkingsprediker Finney en, in zijn voetspoor, van Billy Graham. Opwekkingsbewegingen hebben de neiging om de verantwoordelijkheid van de mens sterker te benadrukken dan de soevereiniteit van God. Dit betekent niet dat ze meteen dwaalleer verspreiden, maar het gevaar is groot. En wie niet voorzichtig is, moet erop rekenen dat het pelagianisme met zijn mensverheerlijkende en godonterende leer al gauw de (goedbedoelde) opwekkingsbeweging en -activiteit in zijn wurggreep heeft.

Waar gaat het dan om? Samengevat: is God in het zalig maken van zondaren afhankelijk van onze toestemming of niet? Overal in de evangelische beweging kun je geluiden horen als: God kan geen opwekking geven als we niet eerst schoon schip maken met onze zonden. Of: Als jij je niet onvoorwaardelijk overgeeft, kan de Heilige Geest je niet gebruiken in Zijn wereldwijde opwekking van de kerk.

Wie zal ontkennen dat opwekking en schoon schip maken bij elkaar horen, of dat de overgave van het geloof onzegbaar belangrijk is? Maar is de verhouding er een van: God kan niet…, tenzij wij…? Dan wordt God onteerd, dan worden wij geëerd en dan wordt een aan zichzelf ontdekte ziel bedroefd en wanhopig gemaakt. De zondaar die zielsbevindelijk heeft geleerd hoe dodelijk onmachtig hij is, wordt namelijk op zichzelf teruggeworpen in plaats van op de vrijmachtige en almachtige genade van God. En dat is funest.

Het boek van Sproul maakt duidelijk dat dit conflict niet nieuw is. Het geeft door een keur van citaten duidelijk inzicht in en interessante informatie over de materie. Deze zijn goed te gebruiken in de hedendaagse discussie. Een boek dat predikanten en leidinggevenden in de kerk kan helpen om sterker te staan in de strijd van de vrije genade tegen de vrije wil.