„Wij doen er alles aan om Amerika te beschermen, maar in een vrije en open maatschappij is het onmogelijk de burger absolute veiligheid te garanderen tegenover gewetenloze moordenaars die hun wandaden in het geheim voorbereiden”, aldus Bush bij de ondertekening van het wetsontwerp. Hij benoemde zijn veiligheidsadviseur Ridge tot hoofd van het nieuwe ministerie. Een creatie waar Bush aanvankelijk weinig in zag. De Democraten, maar ook sommige Republikeinen, kritiseerden de (Republikeinse) regering echter omdat die volgens hen te weinig ondernam na de aanslagen vorig jaar.

In het licht van die kritiek maakte Bush een ommezwaai van 180 graden en omarmde het idee van één groot ministerie waarbinnen alle diensten die iets met ’s lands veiligheid te maken hebben, verenigd zouden worden. Dat zou een van de grootste manco’s oplossen die aan het licht kwamen na de aanslagen, namelijk het gebrek aan communicatie en samenwerking tussen de verschillende diensten. Het samenvoegen van die diensten wordt geen eenvoudige opgave voor Ridge. Witte-Huiswoordvoerder Fleischer verwachtte maandag dat het „zeker een jaar” zal duren voordat het nieuwe ministerie min of meer functioneert.

Republikeins senator McCain zette vraagtekens bij die termijn. „Wij moeten realistisch zijn en geen al te hoge verwachtingen koesteren. Er moeten 22 diensten, met vaak sterk uiteenlopende disciplines en tradities, worden samengevoegd. Als dat binnen vijf jaar lukt, mogen wij blij zijn”, aldus McCain. Verwachtingen wekken is volgens de Democraten echter precies wat de Republikeinen -met succes- hebben gedaan tijdens de afgelopen verkiezingscampagne. „President Bush heeft de kiezers voorgehouden dat dit nieuwe ministerie de waterdichte bescherming tegen aanslagen zou vormen. Dat noem ik verwachtingen wekken, verwachtingen die hij nu zelf terugneemt”, meent Democratisch senator Lieberman.

De senator betwijfelt of het nieuwe ministerie hét antwoord is op de uitdagingen die de VS wachten. Het grote falen dat aan het licht kwam na de aanslagen van 11 september betrof vooral de Amerikaanse inlichtingensector. De federale recherchedienst FBI, de buitenlandse inlichtingendienst CIA, het National Security Agency (NSA), dat binnenlands en buitenlands allerlei communicatieverkeer afluistert, en de verschillende militaire inlichtingendiensten hadden de aanslagen in New York en Washington, die 3000 mensenlevens kostten, volledig gemist. Deze diensten blijven echter volledig buiten de komende reorganisatie.

„Het was verstandig geweest als de regering eerst het onafhankelijk onderzoek had afgewacht naar wat er rond de 11e september allemaal is misgegaan en daar vervolgens op had gereageerd. Maar nee, men moest zo nodig daadkracht tonen en iets nieuws creëren, zonder dat het grootste gat in onze verdediging -de falende inlichtingensector- wordt aangepakt”, aldus Lieberman. Het Congres (Huis van Afgevaardigden plus Senaat) begon afgelopen zomer een onderzoek naar de falende veiligheidssysteem, maar dat onderzoek werd niet afgerond door de naderende verkiezingen. Nu die verkiezingen achter de rug zijn, hebben de Republikeinse meerderheid en de Republikeinse regering besloten tot een nieuw onderzoek, maar dat is volgens de Democraten niet onafhankelijk genoeg omdat de regering sommige fouten wil camoufleren.

President Bush en zijn naaste medewerkers hebben overigens even overwogen de FBI onder de hoede van het nieuwe ministerie te plaatsen, maar dat plan werd geschrapt na sterk verzet van minister van Justitie Ashcroft. De FBI valt onder zijn vleugels en het verlies van de FBI zou hem een van de ondergeschikte spelers maken in de strijd tegen het terrorisme. Dat zag de ambitieuze Ashcroft niet zitten en hij wist Bush ertoe te bewegen de FBI onder zijn hoede te laten. Ook zonder de verhuizing van deze dienst naar het nieuwe ministerie van Ridge staat er een gigantische operatie op stapel, te vergelijken met de vorming in 1947 van het toen nieuwe ministerie van Defensie.

Op 1 maart volgend jaar moeten de eerste afdelingen zijn geïntegreerd binnen het nieuwe ministerie, dat in omvang na Defensie nummer twee wordt. De belangrijkste diensten die in die eerste golf worden geïntegreerd, zijn de Secret Service (die de president, de vice-president en hun belangrijkste medewerkers beschermt), de Immigratiedienst, de Douane en de Kustwacht. Later volgen dan andere diensten zoals de nationale rampendienst FEMA (Federal Emergency Management Agency), de Transportation Security Administration (die onder meer verantwoordelijk is voor de beveiliging van vliegvelden en de controle van passagiers en bagage) en de General Services Administration Protective Services (de organisaties die afdelingen van de federale overheid moeten beschermen).

De veiligheid in Amerika mag dan volgens Bush’ eigen woorden niet voor honderd procent gegarandeerd zijn, maar vormt het nieuwe ministerie dan tenminste een belangrijke vooruitgang? Dat hangt af van de mogelijkheden om de nieuwe veiligheidsmoloch op de rails te krijgen. Daartoe was maandag niet alleen de handtekening nodig van de president, maar ook geld. Over de financiering, ongeveer 40 miljard dollar, beslissen Witte Huis (regering) en Congres (parlement). Er zijn voor het nieuwe ministerie dertien verschillende financieringsvoorstellen ingediend, waarvan er tot nu toe slechts twee zijn goedgekeurd. Het belangrijkste probleem is hierbij dat het parlement meer geld wil uitgeven aan Homeland Security dan de president.

De bekostiging is daardoor alleen mogelijk onder een voorlopige budgetregeling die voorziet in uitgaven die niet mogen uitstijgen boven de uitgaven van het afgelopen fiscale jaar. „Die regeling loopt op 11 januari af en het is niet waarschijnlijk dat Ridge zijn nieuwe ministerie dan al op poten heeft, meent Republikeins afgevaardigde Stevens, voorzitter van de begrotingscommissie van het Huis van Afgevaardigden. „Daarna moeten er dus forse gevechten geleverd worden tussen Bush en het parlement over een realistische begroting, die volgens de president beslist niet ten koste mag gaan van de extra gelden die aan Defensie zijn beloofd. Het nieuwe ministerie voor Homeland Security lijkt voorlopig dus op een mooie, nieuwe brandweerwagen die evenwel niet kan uitrukken omdat overheid en parlement het niet eens worden over geld voor benzine”, aldus Stevens.