Als meisje van acht vergaapte Claire zich aan de verzameling Chinees porselein van haar opa. „Ik vond vooral de manier waarop het was geschilderd mooi, met zulke kleine details. Vanaf die tijd wist ik: Dat wil ik ook kunnen.”Van Gilst verwezenlijkte haar jeugddroom. Maar daarvoor moest ze wel naar Engeland. In West Dean volgde ze de opleiding restauratie van keramiek. Later vertrok ze naar het Duitse Meissen, waar een van de oudste porseleinfabrieken van Europa staat. „Ik heb daar vooral geleerd heel fijn te schilderen. Daar zijn een vaste hand en veel oefening voor nodig.”

Inmiddels runt ze zo’n tien jaar een restauratieatelier, samen met haar man. „Hij richt zich vooral op het reinigen, ik op het opnieuw beschilderen.”

Achter twee gesloten gordijnen in de binnenstad van Breda ligt haar werkplaats. Vitrinekasten met porselein, glas en aardewerk uit verschillende periodes geven een beeld van de geschiedenis in zowel Azië als Europa. De meeste objecten liggen in scherven. „Zo kan ik als mensen langskomen direct laten zien wat er allemaal te restaureren valt.”

Wanneer Van Gilst rondleidt, is te merken dat de liefde van ooit nooit is verdwenen. Ze laat een bordje zien met blauwe Chinese vrouwfiguren. „Chinees porselein was jarenlang een statussymbool voor de gegoede burgerij. Toen China in een crisis belandde en de export van porselein naar Europa verminderde, sprongen ateliers in Delft in op het gat dat ontstond. Zij pikten zo ook een graantje mee van het succes van het witte goud.”

Een van de tentoongestelde kommen komt van haar eigen hand. „Het liefst schilder ik mooie, kleine insecten, zoals bijen en vlinders. Ik ben daarbij geïnspireerd door Maria Sibylla Merian (1647-1717). Die schilderde zo fijn! Als ik zelf schilder, kan ik helemaal m’n gang gaan. Dat is anders als bij het restaureren. Dan ben je altijd gebonden aan hoe het werk oorspronkelijk is bedoeld.”

Veilinghuizen
Claire van Gilst restaureert grote stukken voor veilinghuizen, maar ook kleine kopjes voor particulieren. „De afwisseling, die maakt dit werk bijzonder.” Vooral de persoonlijke verhalen van mensen boeien haar. „Een man kwam hier binnen, helemaal van de kaart. Hij had net een heel duur en mooi kommetje op de kop getikt, om zijn verzameling compleet te maken. Maar toen hij het in de kast wilde zetten, liet hij het van de zenuwen vallen. Toen hij het werk later kwam ophalen, was hij zó blij. Dat is mooi.”

Hoewel ze geen antiquair is, kan Van Gilst op basis van haar ervaring van tevoren inschatten of een bord of theepot het waard is om gerestaureerd te worden. „Vaak is dat wel het geval, maar soms is het restaureren -vanaf zo’n 120 euro- duurder dan het werk zelf. Dan adviseer ik mensen op zoek te gaan naar eenzelfde exemplaar. Niet iedereen gaat op dat advies in. Soms kan een bord of vaas emotionele waarde hebben, omdat het bijvoorbeeld een erfstuk is. Dan hoor je mij verder niet.”

Bij kostbare objecten neemt de prijs door restauratie weer toe. „Een vaas die kapot is geweest, levert nadat ik hem heb behandeld bij verkoop weer zo’n 70 tot 80 procent van de oorspronkelijke waarde op.”

Niet met lijm
Zelf repareren is nooit een optie. „Ga zeker niet met lijm aan de slag als het om aardewerk gaat. Omdat dat materiaal poreus is, gaat de lijm onder het glazuur zitten. En dat betekent het begin van het einde. Wil je het niet laten repareren, probeer dan te genieten van de scherven. Die kunnen ook heel mooi zijn.”

Het materiaal, de kleur, de manier waarop iets is gebroken: elk kunststuk vraagt een eigen aanpak. Het inschatten van welke behandeling nodig is, is dan ook de eerste stap bij het restaureren. „Het is mijn doel het kunstwerk te behouden voor het nageslacht. Dat betekent dat ik het stuk zo natuurgetrouw mogelijk in de oorspronkelijke staat terugbreng. Ik kruip daarvoor in de huid van degene die het heeft gemaakt. Daarvoor is kennis nodig van hoe mensen in welke tijden werkten.”

De restaurateur zet verder geen stappen die onherroepelijk zijn, zoals het afbakken van porselein. „Als een kunstwerk is afgebakken, dan kan er niets meer aan verbeterd worden. Ook als er binnen 200 jaar een techniek wordt uitgevonden waarmee restauratie nog mooier of beter kan.” Die visie heeft wel consequenties. „Een gerestaureerd werk blijft kwetsbaar. Het kan dan ook niet meer worden ingezet als gebruiksvoorwerp.”

Droogtijd
Het restaureren vraagt vaak enkele maanden tijd, soms zelfs wel een halfjaar. „Dat heeft vooral met de droogtijd te maken.” In het plan van aanpak staat het nat of droog reinigen van het werk altijd bovenaan. „Zo verwijder ik eventuele lijmresten of ander vuil.” Daarna zet Van Gilst het in elkaar en kijkt ze of er stukken ontbreken. „Dat kan een hele puzzel zijn.” Soms moeten er stukken worden bijgemaakt. Daarvoor gebruikt Van Gilst verschillende soorten materialen die ze laagje voor laagje aanbrengt. „Ieder laagje moet eerst uitharden. Daarna egaliseer ik het, zodat het werk weer één geheel wordt.”

Van Gilst bestudeert eerst de schildering grondig voordat ze aan de slag gaat om het werk af te maken. „Vaak denken mensen: blauw is blauw, of: wit is wit. Maar dat is absoluut niet waar.” Ze pakt een Chinese porseleinen vaas en zet die naast een blauwe kom uit Europa. „Kijk, dit blauw uit China is veel helderder. Er zijn wel tientallen soorten blauw die laagje voor laagje op de goede volgorde op elkaar aangebracht de juiste kleur geven.”

Als het lukt de goede teint te vinden, kan Van Gilst daar helemaal lyrisch van worden. „Het is echt mijn passie om de kunstschatten zo mooi mogelijk voor het nageslacht te bewaren.”

Ook haar eigen dochter van zes probeert ze de liefde tot keramiek mee te geven. „Ik heb onlangs een porseleinen serviesje voor haar gekocht. Ik heb erover getwijfeld het haar te geven om van te eten. Maar dan is de kans groot dat ik het binnenkort moet restaureren.” Nu kan ze er al wel naar kijken. „Het is mooi wanneer kinderen al jong ontdekken met hoeveel vakmanschap en liefde iets is gemaakt.”

Meer info: 076-5204689.