Wat is werktijdverkorting? Als het werk op een bedrijf tijdelijk stilvalt wegens calamiteiten, kan een ondernemer het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid toestemming vragen om de arbeidstijd van zijn werknemers eenzijdig te verkorten. Dat kan aanvankelijk voor een periode van zes weken, maar die termijn mag maximaal drie keer worden verlengd. Werknemers ontvangen voor de niet-gewerkte uren een werkloosheidsuitkering (WW). Voordeel is dat een bedrijf met behulp van de lagere loonkosten door een moeilijke periode kan worden geloodst zonder hierbij personeel te hoeven ontslaan.

Is dit instrument vaker gebruikt?
Werktijdverkorting is in het verleden onder meer toegestaan na de wateroverlast in de Betuwe (1998), de vuurwerkramp in Enschede (2000), de uitbraken van mond- en klauwzeer (2001) en vogelpest (2003) en het militaire conflict in Irak (2003).

Is een recessie ook een calamiteit?
Volgens de huidige wetgeving moet er voor werktijdverkorting sprake zijn van „buitengewone omstandigheden die niet tot het normale ondernemersrisico behoren.” Daarnaast is werktijdverkorting eigenlijk bedoeld voor het opvangen van omzetterugval die van korte duur is. Op dit moment onderzoekt minister Donner van Sociale Zaken of de mogelijkheden voor werktijdverkorting kunnen worden verruimd zodat ook een meer algemeen verschijnsel als een teruglopende vraag door de kredietcrisis onder buitengewone omstandigheden kan worden gerekend.

Zitten werkgevers hier eigenlijk wel op te wachten?
Zeker weten. Volgens recente gegevens van het ministerie van Sociale Zaken zouden al meer dan dertig bedrijven gebruik willen maken van werktijdverkorting. Bijna dagelijks komen hier ondernemingen bij, waaronder veel concerns die direct of indirect zijn verbonden met de auto-industrie. In die sector staat het water de bedrijven al tot de lippen.

Waarom ontslaan deze bedrijven hun overtollige werknemers niet gewoon?
Sommige bedrijven zouden dit wel willen -zo zijn uitzendkrachten bij de meeste bedrijven al lang en breed naar huis gestuurd-, maar vooral bij grotere bedrijven zijn hieraan flinke kosten verbonden, bijvoorbeeld in de vorm van ontslagvergoedingen.

Bovendien hopen veel werkgevers dat de huidige malaise slechts tijdelijk is. De arbeidsmarkt is nog altijd krap te noemen. Bedrijven willen hun geschikte werknemers liever niet onnodig kwijt, met het risico ze straks niet meer terug te kunnen krijgen.

Wat doen werknemers straks in hun ’vrije tijd’?
Werknemers kunnen gedurende uren die ze niet werken worden geschoold om een eventuele overstap naar een andere baan te versoepelen. Na de eerste zes weken werktijdverkorting geldt voor werknemers overigens een sollicitatieplicht.

De reformatorische vakorganisatie RMU lanceerde gisteren het idee om de werknemers tijdelijk in te zetten voor vrijwilligerswerk in de publieke sector, zoals in de zorg, bij politie, defensie, brandweer en beveiliging. Zo blijven zij verbonden aan het arbeidsproces en komen tevens in aanraking met sectoren waar in de toekomst juist grote personeelstekorten worden verwacht.

Wie gaat werktijdverkorting financieren?
Volgens vakcentrale FNV kan een ruimere regeling voor werktijdverkorting prima worden gefinancierd uit het fonds voor WW-uitkeringen. Dit fonds is met ongeveer 9 miljard euro goed gevuld. Het geld is opgebracht door werkgevers en werknemers samen. De beheerder van fonds is uitvoeringsorganisatie UWV.

Het Rijk zal het opsouperen van dit ogenschijnlijk goed gevulde fonds echter met lede ogen aanzien. Het WW-fonds heeft, evenals de andere vermogensoverschotten in de sociale fondsen, een positieve invloed op het begrotingssaldo van de overheid. Interen op het fonds heeft dus onherroepelijk budgettaire consequenties voor de overheid. Vakbonden zien daarom graag dat werkgevers de gelden weer moeten terugbetalen in betere tijden, maar bedrijven voelen daar vooralsnog weinig voor.