Kleine kleurige strengetjes laten zien dat de mogelijkheden vrijwel onbeperkt zijn. Geel, groen en rood in allerlei schakeringen. Aardetinten en vergrijsde tonen vormen de overhand.Natuurlijke verfstoffen kunnen een breed scala aan kleuren opleveren, dat maakt de staal die Eveline Buijink laat zien wel duidelijk. De enthousiaste breister verkoopt via haar webwinkel Trikoo biologische en fairtrade katoen en wol. Maar ook natuurlijke kleurstoffen, om ongebleekte wol of katoen zelf op te vrolijken, horen in het assortiment thuis.

„Ik ben nog maar net begonnen”, zegt Buijink, eerder redacteur van De Tuinliefhebber, een vakblad voor hobbytuinders. „Mijn passie voor breien kan ik nu verenigen met mijn voorkeur voor tuinieren en voor biologische en eerlijke producten.” Voor de start van Trikoo kweekte Buijink al verfplanten in haar tuin voor eigen gebruik.

Beits
Natuurlijke verfstoffen kunnen zich niet zomaar hechten aan wol, weet Buijink uit ervaring. „Eerst moet ik de wol beitsen. Wol heeft schubjes. Door beitsen gaan die schubjes openstaan”, licht ze toe. Elke soort beits zorgt voor weer een andere tint.

Trikoo verkoopt de beits aluin, een gesteente dat mannen vooral vroeger gebruikten als bloedstelpend middel na een scheerbeurt. Veel andere beitsmiddelen, zoals ijzer en tin, zijn agressief en belasten het milieu. Daarom heeft Buijink ze niet in het assortiment. „Ik doe alles natuurlijk. Ik vind het niet passen om dan heftige metalen te gebruiken.” Bij Verfmolen De Kat in Zaandam -waar de verfstoffen van Trikoo ook vandaan komen- en bij ouderwetse drogisterijen zijn deze beitsen wel te koop.

Thuis wol verven is niet voordeliger dan verantwoord gekleurde wol kopen. Bovendien is het karwei omslachtig, zegt Buijink, maar leuk. „Als ik met plantaardige kleurstof werk, maak ik eerst een papje van de blaadjes. Dat laat ik een uur trekken. Daarna kan de wol erbij.” Het mengsel moet vervolgens een uur lang tegen de kook aan worden gehouden. „Als het water een beetje borrelt aan de randen, dan is het goed. Ik gebruik een roestvrijstalen pan. Aluminium is niet geschikt, dat reageert op verfstoffen.”

Niet voorspelbaar
De uiteindelijke kleur is niet precies te bepalen. Berkenblad levert iets geels op, uienschillen zorgen voor een gele tot oranje tint. „Wijnsteenzuur, een hulpmiddel dat je naast aluin kunt gebruiken, kan de kleur nog iets aanpassen.” De precieze uitwerking is niet voorspelbaar; het blijft een kwestie van experimenteren, aldus de breister. „Werk dus altijd eerst met kleine strengetjes.” Overigens moet wijnsteenzuur voor het verven worden toegevoegd; achteraf aanpassen is dus niet mogelijk.

De hobby van Buijink trekt tot op heden een klein publiek. „Degenen die eraan beginnen moeten sowieso van breien of haken houden. Daarnaast zijn het vooral mensen die zich bewegen in de biologische hoek.”

Begin niet met luizenbloed
Tips voor de creatieveling die zijn eerste stappen in de zelfverfwereld wil zetten.

Begin met wol. Dat is makkelijker te verven dan katoen.
Raadpleeg een boekje. Het ”Verfreceptenboekje” (te koop bij Trikoo) laat zien welke verfstoffen en beitsen welke kleurschakeringen opleveren. Eveline Buijink raadt beginners het (Engelstalige) boek ”Natural dyeing” van Jackie Crook aan (ISBN 978160059222).

Lichtgetinte wol (dus van lichtgekleurde schapen) leent zich het best voor zelf verven.
Begin niet met de duurste verfstoffen. Gebruik voor roze of rode wol bijvoorbeeld henna (5,20 euro voor 200 gram) en geen cochenille, dat wordt gemaakt van het bloed van een luizensoort (34,50 euro voor 50 gram; overigens een uitzondering in het assortiment van Trikoo, want deze stof is niet plantaardig).

Webwinkel Storm op Zolder verkoopt speciale verf-het-zelfpakketten, compleet met verfstof, handleiding, en een streng sokkenwol. Overigens is de verfstof, anders dan het aanbod van Trikoo, niet natuurlijk. Het gaat om zakjes limonadepoeder van Kool-Aid, een Amerikaans frisdrankmerk. Het pakketje kost 12 euro (stormopzolder.nl).
Geen zin in gedoe, maar wel in voor verantwoorde kleurige wol? De Britse The Natural Dye Studio verft wol met natuurlijke stoffen voor de verkoop. Het Duitse Atelier Zitron levert fellere kleuren. De wol is dan ook niet met plantaardige stoffen geverfd, maar is wel verantwoord. In elk geval zitten er geen schadelijke stoffen in het eindproduct. Beide soorten zijn verkrijgbaar bij Trikoo.

Op een natuurlijke manier wol verven is intensief, maar leuk. Nadelen zijn er echter ook.
Textiel dat is gekleurd met natuurlijke verfstoffen is minder licht- en kleurecht dan materiaal dat is behandeld met synthetische kleurstoffen (verkrijgbaar bij toko en drogist).

Natuurlijke verfstoffen zijn gevoeliger voor de wasmachine en voor zonlicht. Gebruik daarom geen plantaardige verfstoffen voor kledingstukken die snel vies worden of die veel aan de zon worden blootgesteld.
De tinten zijn vaak minder diep en fel dan die van synthetische kleurstoffen (maar dat kan ook een voordeel zijn).

Natuurlijke verfstoffen beslaan een groot deel van het kleurenpalet, maar niet het hele.