Brandende synagogen, uitzinnige menigten
Brandende synagogen en Thorarollen, vernielde etalages van Joodse winkels, geplunderde huizen, uitzinnige mensenmassa’s. De beelden van de Reichskristallnacht, de nacht van 9 op 10 november 1938, „zijn in ons geheugen gebrand”, schrijft de Evangelische Kerk in Duitsland (EKD) in een vrijdag uitgegeven verklaring.
De negende november is een gedenkwaardige datum in de Duitse geschiedenis, aldus de kerk. „In 1918 werd op deze dag de republiek uitgeroepen. Voor ons is vooral 9 november 1989 een dag die we ons levendig herinneren: de dag dat de Berlijnse Muur viel en er een nieuw hoofdstuk van vrijheid en eenheid in Duitsland openging.”Anno 2008 mogen we onze blik echter in het bijzonder wel richten op „de donkerste periode van onze geschiedenis”, schrijft de EKD. In de nacht van 9 op 10 november, morgen dus, is het zeventig jaar geleden dat de Reichskristallnacht plaatshad. Een nacht, aldus de kerk, die staat voor „haat en geweld, voor laagheid en verblinding van het geweten” en die ons ook vandaag nog leert: „Waar geen respect is voor het heilige, daar is ook geen respect voor de mens.”
Talloze synagogen, Joodse winkels en huizen gingen die nacht in vlammen op, werden vernield of geplunderd. Vele Joden werden opgepakt, mishandeld of vermoord. En Hitlers grote propagandist, Goebbels, genoot. „Uit het hele rijk komen op dit moment de meldingen binnen: eerst 50, inmiddels staan er 75 synagogen in brand”, noteerde hij volgens historicus Saul Friedländer. „De Führer heeft bevolen dat 20-30.000 Joden meteen gearresteerd dienen te worden… In Berlijn brandden eerst 5, nu 15 synagogen af. De volkstoorn raast… laten lopen… Bravo! Bravo! De synagogen branden als grote ovens. Duits eigendom loopt geen gevaar.”
In het kader van zeventig jaar Kristallnacht heeft de Evangelische Kerk in Duitsland materiaal uitgegeven aan de hand waarvan plaatselijke kerken morgen een herdenkingsdienst kunnen houden. De opgestelde meditatie heeft als uitgangspunt 1 Thessalonicensen 5:1-11.
Ook in Nederland hebben verschillende herdenkingsbijeenkomsten plaats. De herdenking in de Amsterdamse Stopera wordt geopend door minister van Justitie Hirsch Ballin; staatssecretaris Bussemaker zal een bijdrage leveren aan de herdenking in Westerbork.
In de Duitse stad Speyer wordt morgen de eerste steen gelegd voor een nieuwe synagoge. De Duitse Haman heeft zijn zin uiteindelijk toch niet gekregen.
