„Levenslange straf is echt levenslang”
De huidige wet voorziet in de wens van VVD-leider Zalm om iemand die tot levenslang is veroordeeld, die straf ook volledig te laten uitzitten. Advocaat W. Anker uit Leeuwarden stoort zich aan het beeld dat mensen die tot levenslang zijn veroordeeld vaak eerder vrijkomen. „Het is feitelijk onjuist.”
VVD-voorman Zalm zei dinsdag dat het volgens hem nu zo is dat mensen die tot levenslang zijn veroordeeld, gemiddeld na twintig jaar de gevangenis kunnen verlaten. „Dit verhaal van Zalm is absolute onzin”, zei Anker woensdag in een reactie.
Anker doet onderzoek naar de uitvoering van de zwaarste straf die Nederland kent. Daaruit blijkt dat er in Nederland slechts twee tot levenslang veroordeelden gratie hebben gekregen. „Dat zijn dr. O. in 1975 en Hans van Z. in 1986. Er zitten op dit moment zeventien of achttien mensen een levenslange gevangenisstraf uit. Die zitten allemaal nog vast. Mensen die levenslang hebben, krijgen alleen in uitzonderlijke gevallen gratie. Het gaat dan om een hoge leeftijd, het onder de leden hebben van een ernstige ziekte of ernstige problemen in de persoonlijke levenssfeer.”
Hoogleraar strafrecht Y. Buruma van de Katholieke Universiteit Nijmegen bevestigt dat het uitvoeren van een levenslange gevangenisstraf in Nederland nog een mistig gebied is. „In principe is een levenslange gevangenisstraf in Nederland ook echt levenslang. Daarmee heeft Nederland een van de strengste regelingen in de wereld”, concludeert hij. „Maar het is gebruikelijk dat veroordeelden na vijftien jaar voor het eerst om gratie gaan vragen. Dat betekent niet”, benadrukt hij, „dat deze mensen dan ook vrijkomen.”
Volgens de strafrechtdeskundige is levenslang in de jaren zeventig en tachtig in Nederland nauwelijks opgelegd. Daarom is de uitvoering van deze sanctie nog ondoorzichtig, constateert Buruma. „Daar gaat in de toekomst verandering in komen. De laatste jaren leggen rechters steeds vaker een levenslange gevangenisstraf op. Hoe met deze straffen wordt omgegaan, moet nog gaan blijken.”
Minister Zalm deed zijn uitlating in de nasleep van de discussie over de doodstraf, die is aangezwengeld door minister Nawijn. Uit een deze week op de website van het RD gehouden opiniepeiling blijkt dat driekwart van de circa 1000 stemmers van mening is dat de doodstraf mag worden toegepast op mensen die iemand zonder enige reden bewust van het leven beroven. Minder dan een kwart is het daar niet mee eens.