Met spanning zagen beleggers de afgelopen weken uit naar de cijfers van Ahold over het derde kwartaal. Zeker na de winstwaarschuwing deze zomer was al duidelijk dat het niet goed ging. Maar toen afgelopen maandag onverwacht bekend werd gemaakt dat de kwartaalresultaten een week eerder zouden worden gepresenteerd, waren de speculaties niet van de lucht. Wat zou er aan de hand zijn? Weer een winstwaarschuwing, of zou Van der Hoeven mede door de slechte cijfers en onder druk van verschillende kritische analisten opstappen?

Dinsdagmorgen acht uur bleek dat de resultaten inderdaad flink tegenvielen. De winst in 2002 zal niet stijgen, zoals eerder werd verwacht, maar dalen. Daar viel dinsdagmiddag op de belegde persconferentie dus het nodige over uit te leggen. Ruim een kwartier voor het begin van deze bijeenkomst kwam Van der Hoeven al naar beneden. Aan hem was ogenschijnlijk niets te merken. Zo hier en daar maakte de topman -die al vanaf 1993 aan het roer van Ahold staat- glimlachend en ontspannen een praatje.

Maar dat beeld veranderde tijdens de bijeenkomst. Na zijn uiteenzetting van de oorzaken van de tegenvallers -vooral de economische malaise in de Zuid-Amerikaanse landen- kreeg Van der Hoeven, op verschillende manieren, wel tot zes keer toe de vraag op zich afgevuurd of hij niet beter kon opstappen. Met een strak gezicht diende ’mister Ahold’ de vragenstellers kort en zakelijk steeds van repliek.

„Ik vind het bijzonder pijnlijk dat de resultaten dit jaar zo sterk tegenvallen. Ik ben daar niet trots op. Ik voel me er wel sterk verantwoordelijk voor. Maar gefaald heb ik niet.” Hij zag geen reden om op te stappen. „De raad van commissarissen heeft mij meteen gevraagd aan te blijven.”

Wel zei Van der Hoeven (55) dat hij deze zomer na het bekend worden van de eerste winstwaarschuwing zijn ontslag had aangeboden. „Maar dat werd door de commissarissen niet geaccepteerd. Ze vonden dat ik de beste man ben en vroegen of ik tot aan mijn pensioen over vijf tot zeven jaar aan wil blijven als bestuursvoorzitter.”

Door de teleurstellende resultaten past Ahold wel zijn strategie aan. De afgelopen jaren groeide de Nederlandse grutter dankzij grote aankopen koortsachtig. Ahold is met 9000 winkels in 27 landen, 450.000 werknemers en een jaaromzet van ongeveer 67 miljard euro na het Amerikaanse Wal-Mart en het Franse Carrefour nu het op twee na grootste supermarktconcern ter wereld. Maar door de sterke groei zit het concern wel met flinke schulden en hoge kosten, die nu de economie tegenzit extra zwaar drukken.

Voor grote overnames is er volgens Van der Hoeven voorlopig geen ruimte. Toch verwacht hij niet dat daardoor de concurrentiepositie van Ahold verzwakt. „De hele markt is een beetje door de benen gezakt. Ook Wal-Mart kampt bijvoorbeeld met problemen. Dat komt ons goed uit, want Ahold is nu geen sterke speler.”

In zijn nieuwe strategie legt Ahold de nadruk op autonome groei, kostenbesparing en concentratie op kernactiviteiten. Bedrijfsonderdelen die niet direct met voeding te maken hebben, zoals de snoepwinkels van Jamin, en niet renderende dochterondernemingen worden verkocht.

Toch ziet Ahold op beperkte schaal wel ruimte voor vernieuwing. Het concern denkt er nog over na apotheken in zijn Etos-drogisterijen te beginnen. Volgens directielid J. Andreae kan komende zomer in een regio een proef beginnen waarbij Etos, maar ook Albert Heijn, medicijnen op recept gaat verkopen. „Het definitieve besluit moet nog door de politiek worden genomen.” Andreae wijst erop dat 80 procent van de opgehaalde medicijnen via herhaalrecepten wordt verstrekt. „Waarom zou je daarvoor 10 kilometer verder naar je huisarts fietsen?”

Niet alle initiatieven komen goed van de grond. Zelfs niet als ze goede financiële perspectieven bieden. Een voorbeeld daarvan zijn de zeer grote supermarkten met de naam AH XL. Over de expansie van deze formule is Andreae somber. „Wij zijn ooit begonnen met plannen voor zeventig van deze winkels. Dat hebben wij al teruggedraaid naar vijftig. Maar dat aantal halen is al moeilijk.” De reden is dat veel gemeenten dwarsliggen bij het vinden van een geschikte locatie, omdat ze bang zijn dat bestaande winkels worden weggedrukt. Over de eerste vestiging in Arnhem is Andreae positief. „Het concept is uiterst succesvol.” Binnenkort gaat er ook in Eindhoven een tweede AH XL van start.

De komende jaren wil Ahold met een andere aanpak orde op zaken stellen. Om de topmanagers te stimuleren de winstgevendheid te vergroten en om te voorkomen dat ze weggaan, lanceerde Van der Hoeven dinsdag een ’klantenbindertje’. Voor de 1500 hoogste managers is een speciaal beloningsprogramma opgesteld. Als Ahold het in 2005 aanzienlijk beter doet dan een aantal van zijn concurrenten, dan hebben de managers maximaal 9 miljoen aandelen te verdelen. Hoe hoger de rang, hoe meer aandelen. De zeskoppige raad van bestuur kan 5 procent van die aandelen verdienen.

Qua financiële doelstellingen wordt Ahold voorzichtiger. De twee winstwaarschuwingen hebben de grootgrutter -die jarenlang dacht dat er geen einde aan de groei kwam- met beide benen op de grond gezet. Tot nu toe ging Ahold uit van een winststijging per aandeel van 15 procent per jaar. „We waren te ver doorgeslagen”, gaf financieel directeur M. Meurs dinsdag toe. „Je kunt twaalf maanden van tevoren nooit weten hoe hoog de winst precies is.”

De knop gaat daarom om. De financiële doelstellingen zullen geheim blijven. „We willen op prestaties worden afgerekend en niet op verwachtingen”, aldus Van der Hoeven. Dat beleggers met deze vaagheid niet blij zijn, neemt hij daarbij voor lief. De nieuwe plannen hebben op de effectenbeurs in ieder geval nog niet tot een duidelijk herstel van vertrouwen in de voormalige beurslieveling geleid.