”Kies vandaag, koop fairtrade” roept het vanaf huis-aan-huisfolders en ander promotiemateriaal. Max Havelaar, met zijn blauwgroene keurmerk, is deze week prominent aanwezig in Nederland. De stichting organiseert voor de tweede keer een Fairtrade Week. Okébananen, rijst en olie van het merk Fairtrade Original - alles wat eerlijk is, staat in de schijnwerpers.Het doel is helder: 1,4 miljoen omzet extra creëren voor de producenten wereldwijd, aldus directeur Coen de Ruiter, oftewel een eenmalige vervijfvoudiging. „Dat moet lukken. De supermarkten promoten zó enthousiast.”

De Ruiter is blij met die inzet. „Vergeleken met andere Europese landen lopen Nederlandse supermarkten nog achter. Pas als huismerken een fairtradelijn voeren, gaat het ”boomen”.” Lidl zette die stap onlangs. „Zelfs klanten van een discounter vinden het belangrijk te weten waar een product vandaan komt”, stelt hij tevreden.

Aanzwengelaar
Uit recent onderzoek van de Radboud Universiteit blijkt dat producenten van faire producten niet eens zozeer een hoger inkomen hebben dan hun ’gewone’ collega’s. Toch is er een groot positief effect, weet de directeur van Max Havelaar. „Uit het onderzoek blijkt dat faire boeren veel meer hebben kunnen investeren, omdat ze verzekerd zijn van hun inkomen. Daardoor zijn ze bereid meer risico te nemen.” En er is nog een tweede gevolg. „Ook de regio profiteert. Het prijspeil in het gebied gaat omhoog. Fairtrade is dus vooral nodig als aanzwengelaar.”

Volgens De Ruiter zou de financiële crisis „wel eens een positief effect kunnen hebben” op de verkoop van fairtradeproducten. „Veel mensen dachten altijd dat er in de wereld één grote geldmachine is waar iedereen van profiteert. Nu zelfs banken omvallen, zien ze dat niet alles even solide is.” De consument denkt daardoor meer na over de werking van de economie. „Ze staan stil bij de herkomst van producten en vragen zich af welke partijen er allemaal geld voor moeten krijgen.”

Mike Jansen, directeur van Fairtrade Original dat eerlijke producten levert, is minder optimistisch. „We maken ons nog geen zorgen, maar we blijven alert. Dat betekent bijvoorbeeld dat als we nieuwe producten in de markt brengen, we deze tegen marktconforme prijzen aanbieden.”

Ook volgens onderzoeker Marcel Temminghoff van marktonderzoeksbureau GfK kan het tegenvallende economische tij de belangstelling en koopbereidheid bij consumenten verminderen. Maar mede dankzij de aandacht voor duurzaamheid is fairtrade niettemin een blijvend thema geworden, stelt hij.

Eko-keurmerk
Producten met het Max Havelaarkeurmerk hebben niet altijd het eko-keurmerk. Een afknapper voor consumenten die niet alleen eerlijk, maar ook biologisch willen eten? De Ruiter van Max Havelaar vindt van niet. „Er komt steeds meer fairtrade-biologisch. Veel fruit heeft het ekokeurmerk.” En is een product niet biologisch, dan heeft dat een reden. „In de Subsahara is het bijvoorbeeld onmogelijk om volledig biologische katoen te telen. De grond is daar veel te schraal voor. We kijken dan eerst naar het belang van de boeren, die geld moeten verdienen. Daarnaast nemen we zeker maatregelen ten bate van natuur en miileu; die zijn alleen iets minder vergaand dan in de biologische teelt.”

Wat kan de consument zelf doen? Coen de Ruiter, directeur van Stichting Max Havelaar, geeft antwoord.

Eerlijke producten koop ik graag, maar ik kan onmogelijk alles fairtrade krijgen…

„Elke banaan, elke reep chocolade die een consument eet, maakt verschil. Als iemand denkt: „Mijn bijdrage doet er niet toe”, dan is dat niet waar. Door de verkoop van faire producten krijgen producenten een stabiel inkomen en zo kunnen ze verder met hun gezin.”

Met welk product kan ik het best beginnen?

„Dat is afhankelijk van de situatie. Ik heb zelf twee kleine kinderen, daardoor gaat er bij ons in een week zo 2 kilo bananen doorheen. In een gezin als het onze zou dat dus een leuk product zijn om verschil te kunnen maken. Kijk vooral naar het eigen eetpatroon.”

Verkadechocolade is sinds kort fairtrade. Dat kan ik dus net zo goed eten als eerlijke merken zoals Fairtrade Original?

In principe wel, stelt De Ruiter. „De stap van Verkade laat zien dat de markt van eerlijke producten volwassen wordt. Het volstaat niet meer om alleen ”fairtrade” op een product te zetten, alleen voor de harde kern is dat genoeg. Veel andere consumenten zijn praktisch idealist. Die willen best wat doen aan een betere wereld, maar het moet niet te moeilijk zijn. Voor hen is de stap van Verkade ideaal.”