Zwart van de mensen zag het Haagse Malieveld, op 29 oktober 1983. Zo’n 550.000 Nederlanders kwamen in het geweer tegen de plaatsing van kruisraketten. Heden ten dage kunnen organisatoren van demonstraties alleen maar dromen van zulke aantallen.Waarom komen mensen nu niet meer zo massaal in de benen?
De Graaf: „In de jaren tachtig en ook in de twintig jaar daarvoor was er sprake van een generatieconflict. De jongeren van toen leefden in een tijd van snel stijgende welvaart. Ze hoefden zich niet druk te maken over de strijd voor hun bestaan. Hun aandacht richtte zich op zaken zoals zelfbeschikking, autonomie, wereldvrede. Mensen met betere diploma’s kwamen in opstand tegen de oude gezagsstructuren. Dat leidde tot grote demonstraties.

Nu is dat generatieconflict niet meer aan de orde. De scherpe kantjes zijn er af. Jongeren hebben tegenwoordig niet zo veel problemen met de maatschappelijke orde. Ze zijn in min of meer dezelfde tijd opgegroeid als hun ouders en hebben nu nauwelijks behoefte tegen het gezag te schoppen. Daar komt bij dat de Koude Oorlog verleden tijd is. Er is nu niet meer zo veel aandacht voor de strijd tegen de wapenwedloop.”

In 2004 kwamen in Amsterdam volgens een schatting toch zo’n 200.000 mensen protesteren tegen het beleid van het kabinet-Balkenende II. Hoe is dat mogelijk?
„Mensen waren bezorgd dat de verzorgingsstaat werd teruggedraaid. Toch wijst die manifestatie denk ik niet op een patroon. Ik zie het nog niet gebeuren dat zo veel mensen weer gaan demonstreren.”

Zo’n 15.000 scholieren demonstreerden vorig jaar tegen de 1040 urennorm in Amsterdam. Ze werden via internet snel opgetrommeld. Kunnen nieuwe media een aanjager zijn van grote demonstraties?
„Internet brengt een extra versnelling te weeg. De organisatie van demonstraties kan sneller. Via moderne communicatiemiddelen kun je vandaag afspreken: Morgen gaan we protesteren in Den Haag.”

Kan een economische recessie leiden tot massademonstraties, bijvoorbeeld na een ontslaggolf?
„Dat is koffiedik kijken. Massawerkloosheid kan wel behoorlijke onrust teweegbrengen. In Hongarije, waar het economisch niet goed gaat, gaan knokploegen de straat op om Joden in elkaar te slaan. Dan vraag ik me af: Zijn de jaren dertig van de vorige eeuw terug?”