Dit zei dr. Jurjen Zeilstra zaterdag op de Europadag, een studiedag over gemeentecontacten met Oost-Europese kerken. De organisatie van de dag, met als thema ”Europa: bezieling vanuit de basis” was in handen van de Landelijke Werkgroepen Gemeentecontacten (LWG) van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), ICCO en Kerk in Actie.Ruim 140 mensen bezochten de studiedag. Dr. Zeilstra, die zelf veel contacten onderhield met christenen uit het Oostblok, maakte het in zijn eigen gemeente in Hilversum mee hoe de animo voor de contacten met een gemeente uit de DDR (Leipzig) verdween.

De Hilversumse gemeente, zo stelde dr. Zeilstra, is op dit punt geen uitzondering. „De romantiek van de Bijbelsmokkelaars is verdwenen. Veel Nederlandse christenen ervoeren een prettige opwinding bij de bezoeken van de christenen achter het IJzeren Gordijn. De wachttijden voor de grensovergangen en de immer aanwezige spanning in de communistische landen bezorgden veel Nederlanders een prettige opwinding en maakten die bijzondere ontmoetingen met broeders en zusters uit de grauwe Oostbloklanden altijd zo hartverwarmend en zo verrijkend.”

Dr. Zeilstra constateerde dat de meeste christelijke gemeenten vergeleken met twintig jaar geleden in zichzelf gekeerd zijn en weinig openstaan voor internationale contacten. Het toenemende individualisme staat haaks op het streven naar oecumene. De economie won het van de oecumene.

De predikant adviseerde een gemeentecontact met een buitenlandse gemeenten op te heffen als blijkt dat dit contact moeizaam wordt of slechts door een klein groepje wordt gedragen. Volgens de inleider behoort een christelijke gemeente per definitie grensoverschrijdend te zijn.

In plaats van de oude contacten zijn alternatieve vormen denkbaar. Gezien de nieuwe trend van pelgrimages zouden christelijke gemeenten een wereldwijd netwerk kunnen opbouwen van het gastvrij verlenen van onderdak. In de wereld als ”global village” liggen voor kerkelijke jongerengroepen uitdagingen om ergens voor een bepaalde periode te verblijven, gecombineerd met christelijke dienstverlening.

Pseudodemocratie
In zijn algemene historische inleiding schetste dr. László Marács een somber beeld van de integratie van voormalige Oostbloklanden. Dr. Marács, geboren uit Hongaarse ouders die in 1956 naar Nederland vluchtten, houdt zich als historicus verbonden aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) bezig met de nieuwste geschiedenis van de Midden- en Oost-Europese landen.

In zijn inleiding noemde dr. Marács de regeringen uit de voormalige Oostbloklanden pseudodemocratieën, waar de voormalige communisten zich voordoen als sociaaldemocraten, maar een bijna onbeperkte macht uitoefenen. Het grote verschil met westerse democratieën is het ontbreken van een onafhankelijk maatschappelijk middenveld in de postcommunistische samenlevingen.

Omdat, volgens dr. Marács, de kerken in Oost-Europa de enige instanties zijn die los van de regeringselites functioneren, is het van groot belang dat de gemeentecontacten met Nederland worden onderhouden. Door intensieve contacten kunnen christenen uit West-Europa de Oost-Europese broeders en zusters scherp houden om zich onafhankelijk op te stellen tegen het corrupte politieke systeem.

Alle kerken dragen de last van het verleden mee, omdat in de kerk, evenals in de maatschappij, nauwelijks een zuivering van het communistisch verleden heeft plaatsgevonden. In alle kerken bekleden ambtsdragers van hoog tot laag nog steeds functies, terwijl zij vroeger meewerkten met de communisten en sommigen zelfs als informanten voor de geheime dienst werkten.

Dr. Marács noemde het een teken aan de wand dat onlangs in Roemenië een wet werd aangenomen die verbiedt dat onderzoek wordt gedaan naar de houding van kerkelijke ambtsdragers in de communistische tijd.

Tijdens de dag was er een interview met kandidaat T. P. de Jong, die een scriptie schreef over contacten van enkele Nederlandse lokale kerken met gemeenten in Oost-Europa.