Kies voor brede, doorbraakvrije dijk
Bij de verdediging tegen de stijgende zeespiegel moet gekozen worden voor brede, doorbraakvrije dijken, waar het water overheen kan stromen, vindt Pier Vellinga. Dat kan tijdelijke wateroverlast opkeveren, maar biedt ook tal van kansen voor multifunctioneel gebruik.
Het is niet zeker dat de zeespiegel zo veel zal stijgen als is aangegeven in het vorige maand gepresenteerde rapport van de Deltacommissie. We moeten er echter wel rekening mee houden. Er zijn daarbij verschillende mogelijkheden om om te gaan met de verwachte zeespiegelstijging.De eerste is aanvallend verdedigen: de zee volledig buiten de deur houden door een sterk, hoog duin (of dijk, eventueel met eilanden) ver in zee.
Een tweede optie is verdedigen binnen de huidige contouren, waarbij zowel een open als een gesloten kust mogelijk is.
Een derde mogelijkheid ten slotte is selectief terugtrekken, waarbij de investeringen verschuiven naar hoger gelegen gebieden.
De Deltacommissie zet in haar rapport duidelijk in op de tweede optie. Ze heeft daarbij niet gekozen voor de gemakkelijke variant van dichtzetten, maar voor de moeilijker open variant.
Deze variant biedt een hogere milieu- en natuurkwaliteit en biedt op lange termijn, als de zeespiegel verder stijgt en de rivier meer afvoert, meer perspectief en flexibiliteit. Met de ’dichte’ variant kunnen we uiteindelijk in de problemen komen met de afvoer van de rivieren.
Met de keuze voor de open variant kunnen we de bescherming tegen stormvloeden en hoge rivierafvoer op vier verschillende manieren vormgeven:
Grote dijkringen zoals nu, maar met hogere dijken en duinen. Het voordeel van deze aanpak is dat hij overzichtelijk is, en dat de waterkeringen goed te onderhouden zijn. Het nadeel is echter dat bij een kleine overschrijding van de waterstand een zeer grote watersnoodramp kan optreden met onomkeerbare gevolgen voor het vestigingsklimaat.
Kleine dijkringen en een verdere compartimentering van Nederland. Dit beperkt de schade in geval van een dijkdoorbraak aanzienlijk. Nadeel is dat deze opzet veel ruimte kost en voortdurende aandacht vraagt voor onderhoud. Bovendien loopt het doorbraakcompartiment snel vol. Er staat dan een kleiner gebied onder water, maar met veel slachtoffers.
Wonen en werken op terpen, Nederland ophogen. Dit is technisch haalbaar en creëert maximale veiligheid, ook op korte termijn. Het kost echter zeer veel grond en is moeilijk uitvoerbaar, behalve lokaal bij nieuwbouw.
- Bestaande dijkringen uitvoeren met doorbraakvrije dijken, dat wil zeggen bredere en daardoor veel sterkere dijken op de huidige hoogte. Deze optie heeft een aantal voordelen. In de eerste plaats wordt het aantal slachtoffers in geval van overstroming sterk teruggebracht en de schade is veel kleiner dan bij een dijkdoorbraak: een overstroming geeft slechts een tijdelijk probleem van wateroverlast.
Ook is uitvoering technisch goed mogelijk en vraagt minder ruimte en geld dan compartimentering of een selectieve ophoging van het land, terwijl deze aanpak meer veiligheid biedt. Ten slotte ontstaan er in geval van uitvoering als brede dijk nieuwe planologische en financieringsmogelijkheden.
Op verschillende plaatsen in Nederland wordt al voorzichtig gewerkt met de doorbraakvrije brede dijk. Dit concept maakt een multifunctioneel gebruik van deltagebieden mogelijk: wonen, werken, landbouw en stedelijk ontwikkeling, natuur en recreatie. Kortom, het open concept, zoals gekozen door de Deltacommissie, biedt veel nieuwe kansen.
De auteur is hoogleraar klimaatverandering, water en veiligheid aan Wageningen Universiteit. Dit artikel is gebaseerd op zijn gisteren gehouden oratie ”Hoogtij in de Delta”.
