Ook donderdag staat Nederland stil, maar dan anders. Met dank aan de pakweg 90.000 weggebruikers die deelnemen aan de eerste Nationale Filevrije dag. De initiatiefnemers, ANWB, NS en Rabobank, laten gezamenlijk zien dat het ook op een andere manier kan in de spits.Op een doorsneedonderdagochtend telt Nederland zo’n 250 kilometer file. Een paar regenspetters, een enkele flard mist en de lengte neemt in een ommezien toe met 100 kilometer.

Donderdag is alles anders. De ochtendfiles zijn op de meeste locaties wat korter, de snelheid ligt hoger. Om 7.30 uur staat er normaal zo’n 120 kilometer, donderdagochtend ’slechts’ 90 kilometer. Om 8.00 uur staat er doorgaans 220 kilometer, donderdag blijft de schade beperkt tot 170 à 180 kilometer. Een uur later is de verhouding 208 tegenover 230 kilometer.

De ochtendspits is vooral verschoven. Naar voren en naar achteren. Veel automobilisten blijken eerder, of juist later, van huis te zijn gegaan. „Tussen 6.00 en 7.00 uur waren er meer auto’s op de weg dan normaal”, meldt Mark van der Vusse van Rijkswaterstaat. Tussen 7.30 en 8.00 uur is het verkeersbeeld juist rustiger. Om 9.00 uur ligt het aantal files juist een stuk hoger: 39 in plaats van 22.

ANWB-directeur Van Woerkom toont zich desondanks een tevreden man. „Deze dag is echt anders dan anders.” De bedoelde bewustwording is volgens hem ruimschoots bereikt. „Mensen mogen best rijden, maar moeten zich afvragen of ze anders gebruik kunnen maken van mobiliteit.” De 90.000 deelnemers noemt hij „een opsteker.” De initiatiefnemers hadden gehoopt op 80.000.

Elke dag staan er 3 miljoen auto’s in de spits. Rijkswaterstaat houdt met 2000 camera’s het totale verkeersbeeld in de gaten. In het Utrechtse Verkeerscentrum Nederland (VCNL) komt op vijftig beeldschermen de informatie bijeen van de vijf centrales: Wolfheze, Velsen, Geldrop, Rhoon en Utrecht.

Verkeersoperator Loes van Oosten houdt negen beeldschermen tegelijk in de gaten. „Het is donderdagochtend allemaal wat luchtiger.” De A28 is gevuld met langzaam rijdend en stilstaand verkeer. Auto’s op de A27 rijden lekker door. „De spits is eerder verdampt.”

Op de A12 bij Veenendaal gooit een kapotte asfalteermachine roet in het eten. De nachtelijke wegwerkzaamheden lopen uit. Achter de gestrande machine stroopt het verkeer op: 12 kilometer. „Een dompertje”, noemt Van Woerkom het akkefietje.

Niet te voorkomen, aldus de grote baas van Rijkswaterstaat, Bert Keijts. Ook hij vindt de filevrijedag een succes. Een structurele oplossing biedt zo’n initiatief natuurlijk niet. „Daar is de problematiek te groot en te weerbarstig voor.” Een mobiliteitswijziging is niet eenvoudig te bereiken. „Probeer het met een gezin maar eens anders te doen. Het hele gezin raakt van slag.”

Toch kunnen bedrijven en organisaties meer doen in de strijd tegen files. De ANWB plant bijvoorbeeld geen vergaderingen meer voor 10.00 uur. „Als vijftig bezoekers bij de ANWB na de spits vertrekken, scheelt dat 1 kilometer file”, becijfert Van Woerkom. „Als iedereen dat doet, dragen we met z’n allen aan een oplossing bij.”