Na 125 jaar hoef je ook niet zo bescheiden meer te zijn. Bovendien gaat het niet om bonussen voor managers, maar om geschenken waar de hele Nederlandse bevolking baat bij heeft. De eerste wens betrof meer veiligheid voor kinderen in het verkeer en om dat te bereiken stelde de wielrijdersbond tientallen verkeersonveilige situaties aan de kaak. De tweede campagne wees Nederlanders op mooie plekjes in de buurt en dat leidde tot een nieuwe reeks bruine borden voor aantrekkelijke landschappen. Voor het derde cadeau moet de ANWB nog één nachtje slapen: een filevrije dag.Vanmorgen passeerde de teller de 80.000: mensen die aangeven hun best te doen om morgen files te mijden. Dat is een fors aantal, voldoende om de doelstelling van de ANWB te halen. Volgens berekeningen zorgt een afname van 10 procent ervoor dat het aantal verkeerdeelnemers op het niveau van een herfstvakantiedag zit, zodat er geen files hoeven te zijn.

Een woordvoerder van de ANWB noemt de filevrije dag al bij voorbaat geslaagd, ook al zouden er morgen toch hier of daar lange rijen auto’s staan. Die opmerking getuigt van nuchterheid. Het gaat de bond vooral om bewustwording en om het creëren van een gezamenlijk gevoel van urgentie. Als iedereen vrijdagmorgen weer met hetzelfde gemak achter in de rij aansluit bij Almere of Zaltbommel, is er weinig bereikt. De vanzelfsprekendheid van het aanschuiven moet verdwijnen.

Om dat te bereiken, proberen NS de reizigers morgen extra in de watten te leggen. Een kwart van de 80.000 filemijders pakt morgen de trein en een deel van hen kan rekenen op gratis ontbijt, koffie of internetkaart. Maar het is de vraag of dat voldoende is. Openbaar vervoer heeft grote voordelen ten opzichte van de auto: het is relatief goedkoop, je kunt er gewoon doorwerken of je ontspannen en door de toegenomen filedruk wint de trein het vaak qua reistijd. Desondanks geven veel automobilisten de voorkeur aan een gegarandeerde zitplaats en droog vervoer van deur tot deur.

De oplossing van het fileprobleem zit ’m daarom niet alleen in meer en beter openbaar vervoer, maar in een brede reeks maatregelen. Het gisteren gepresenteerde rapport van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) laat zien dat het morgen wel eens de laatste filevrije dag buiten de vakantieperiodes kan zijn. Volgens nauwkeurige schattingen neemt het autoverkeer de komende jaren flink toe, met 11 tot 14 procent in 2012 ten opzichte van 2007. Dat betekent een flinke stijging van de filedruk, waarbij de reistijd met 29 tot 46 procent zal toenemen. Hoewel er al rekening gehouden is met meer asfalt, zal toch her en der de ochtendspits overgaan in de avondspits.

Een echte doorbraak is alleen te bereiken door een omslag in het denken. Velen koesteren de individuele bewegingsvrijheid als een grondrecht. Maar het is net als bij roken: waar andere mensen daar hinder van ondervinden, moeten overheid en werkgevers daar letterlijk paal en perk aan stellen. En evenals bij een rookverbod levert dat ook tal van voordelen op, want de huidige files kosten Nederland per jaar meer dan 3 miljard euro.