Spanje verbood de partij vijf jaar geleden. Als de ETA een terreurorganisatie is, waarom zou je dan haar politieke vleugel dulden, zo redeneerde de Spaanse politiek.Voor Batasuna Frankrijk is het duidelijk dat Frankrijk op zoek is naar bewijzen om de partij die legaal is in Frankrijk, te verbieden. In het verleden had de Spaanse justitie al aangedrongen op arrestatie van de leden van de partij, maar tot nu toe onderstreepte de Franse justitie het legale karakter van de partij.

Batasuna Frankrijk heeft haar thuisbasis in de hoofdstad van Frans-Baskenland, Bayonne, in het zuidwesten van Frankrijk. Bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen ging de partij een lijstbinding aan met andere kleine partijen en haalden daarmee ongeveer 15 procent van de stemmen. Batasunawoordvoerder Xabi Larralde (39) zat zelf jarenlang in de gemeentepolitiek.

Larralde: „De partij is actief op een breed terrein. We houden ons bezig met de landbouw in de regio en zoeken naar oplossingen voor sociaal-economische vraagstukken. De Baskische partij wordt gerespecteerd door de overige politieke partijen. Zelfs de burgemeester van de stad Biarritz gaf onlangs aan dat een verbod van de partij niet goed zou zijn voor de lokale democratie. Ook de Basken hebben het recht om hun politieke voorkeuren via een partij te uiten, zei hij vorige week.”

De tijden zijn veranderd. Twee weken geleden pakte de Franse politie enkele kopstukken van de partij op voor verhoor. Ook Larralde en zijn vrouw werden meegenomen. Op het kantoor van Batasuna namen leden van de speciale antiterreureenheid van de politie computers en mobiele telefoons in beslag. Justitie wil onderzoeken of partijleden in verband gebracht kunnen worden met de aanslag op een hotel van de Franse kok Alain Ducasse, in 2006. Ook wordt de financiering van Batasuna Frankrijk tegen het licht gehouden.

De Franse antiterreureenheid opende enkele jaren geleden een intensieve jacht op leden van de ETA. Parijs stelde meer financiële middelen beschikbaar en er werd nauw samengewerkt met Spaanse collega’s. Resultaat bleef niet uit. Volgens een Spaanse politiechef heeft sinds eind vorig jaar 40 procent van de verhoren van ETA-leden in Frankrijk plaatsgevonden.

Afgelopen week kwamen Larralde en zijn vrouw weer vrij. Maar voor hoelang? Larralde: „We worden achtervolgd en afgeluisterd. Het is duidelijk dat ze het minste en geringste zullen aangrijpen om de partij te verbieden en ons naar de gevangenis te sturen. Voor alle duidelijkheid: we willen ons niet afscheiden, ons doel is een zekere mate van autonomie voor de regio. Ook vinden we dat Frankrijk nu wel eens de Europese verdragen mag ondertekenen die te maken hebben met de erkenning van minderheden op het grondgebied. Frankrijk loopt daarbij ver achter. Maar goed, we bereiden ons op het ergste voor, ik ga ervan uit dat ik de gevangenis inga.”

De Franse criminoloog en Spanjekenner Jean Chalvidant schreef een boek over de ETA. Hij vermoedt dat bewijzen voor het bestaan van banden tussen de separatisten van de ETA en leden van Batasuna waarschijnlijk niet zo moeilijk te vinden zijn. „Een halfjaar geleden werd de nummer één van de ETA in het centrum van Bordeaux opgepakt. Bij de arrestatie waren ook twee voormalige leiders van Batasuna Frankrijk aanwezig. De leiders van de partij zijn ofwel oude ofwel nieuwe terroristen. Het opheffen van de partij behelst niet meer dan een pennenstreek”, aldus Chalvidant.

Een nauwe samenwerking tussen de Spaanse en de Franse politie leidde de afgelopen jaren tot een groot aantal arrestaties van ETA-terroristen. De ETA is duidelijk verzwakt. In de gevangenis zitten op dit moment meer dan 750 ”Etarras”. Volgens Chalvidant is dat aantal nog nooit zo hoog geweest. „De ETA heeft een probleem bij het rekruteren van nieuwe leden. De kweekvijver raakt leeg. Er zijn nu nog zo’n 300 militanten. Die hebben niet de middelen om op twee fronten te opereren.”

Maar zelfs met ’maar’ 300 militanten is de Baskische terreurorganisatie niet ongevaarlijk. Eind 2007 werden twee Spaanse agenten in Frankrijk vermoord. Afgelopen maand viel één dode en raakten er verschillenden gewond bij een tweetal aanslagen in Noord-Spanje. Volgens de Spaanse politie werden bij deze aanslagen auto’s gebruikt die in Frankrijk gestolen waren en heeft de ETA nog altijd een netwerk in Frankrijk. Spanje dringt er voortdurend bij de Franse overheid op aan om met harde hand op te treden.

Chalvidant denkt niet dat een verbod van Batasuna veel zin zal hebben. „De leiders van de partij behouden hun vrijheid, ze zullen gewoon doorgaan met het organiseren van vergaderingen. Frankrijk heeft dus te maken met een dilemma. Ofwel je voert een betonpolitiek; je probeert de Baskische separatisten waar dan ook te vervolgen en gooit iedereen in de gevangenis, wetende dat ook een verzwakte ETA nog steeds in staat is aanslagen te plegen. Ofwel je gaat een dialoog aan. We hebben veertig jaar lang de terroristen met harde hand bestreden, nu gaan we praten. Dan is een partij als Batasuna onmisbaar.”