Rusland stelde de zones in na de korte oorlog begin augustus. Moskou heeft inmiddels aangekondigd dat alle troepen uiterlijk 10 oktober weg zijn uit de zones. De stapsgewijze terugtrekking van de Russische troepen moet samenvallen met de terugkeer van de Georgische politie om een machtsvacuüm te voorkomen.De waarnemers, onder wie negen Nederlanders, zijn bij Nabakhtevi en Karaleti, respectievelijk ten westen en ten noorden van Gori, de grens overgegaan. Sommige teams werden aanvankelijk „om veiligheidsredenen” teruggestuurd door Russische militairen. Uiteindelijk mochten de waarnemers na soms moeizame onderhandelingen toch doorgaan. Desondanks zei een EU-buitenlandwoordvoerder dat „het begin gladjes is verlopen.” „Ze mochten naar alle plaatsen toe die op hun programma stonden.”

De ongewapende waarnemers rijden in licht gepantserde voertuigen. In totaal gaan meer dan 200 waarnemers uit 22 EU-landen toezien op het bestand dat door bemiddeling van Frankrijk tot stand is gekomen.

De waarnemers, deskundigen op het gebied van mensenrechten en juristen, hebben woensdag al kennisgemaakt met de plaatselijke autoriteiten en bevolking. Volgens een teamlid is het de bedoeling dat de Georgische bewoners terugkeren naar hun dorpen in de zones. Toen de gevechten uitbraken, zijn tienduizenden dorpelingen naar Georgië gevlucht.

De met blauwe baretten getooide waarnemers werden woensdag verwelkomd door de plaatselijke bevolking. „Dit is onze laatste hoop. Ik wil in staat zijn naar mijn huis terug te keren”, aldus een 44-jarige vluchtelinge die nu nog in een tentenkamp verblijft.

De Tweede Kamer uitte woensdag zijn bezorgdheid over de veiligheid van de waarnemers. Minister Verhagen (Buitenlandse Zaken) zei echter dat het dreigingsniveau laag is, omdat de waarnemers niet in de gebieden in Zuid-Ossetië en Abchazië komen die door de Russen worden gedomineerd. De EU wil dat wel, maar Moskou is tegen. Verhagen stelde dat de EU het risico aanvaardbaar vindt. Hij zei te verwachten dat in er de komende dagen wel vaker sprake zal zijn van oponthoud bij de grens, maar hij verwacht geen grote problemen.

De Nederlandse bijdrage bestaat uit twee teams van vier man en een staflid. Eén team wordt bij de Georgische hoofdstad Tbilisi gestationeerd. Elk team bestaat uit een marechaussee en deskundigen op het gebied van veiligheid, justitie en mensenrechten.