Door het ontbreken van grote inhoudelijke verschillen, moesten de PvdA-leden de afgelopen dagen vooral een keuze maken uit de persoonlijke karakters. Van Nieuwenhoven kreeg bij haar kandidatuur voor het partijleiderschap veel sympathie omdat ze vrouw is en bij partijgenoten als humoristisch, intelligent, betrokken en authentiek bekend staat. Maar de jongere uitstraling van bijna-veertiger Bos gaf ongetwijfeld de doorslag.

Wekenlang voerden de vier kandidaten, behalve Bos en Van Nieuwenhoven ook Klaas en Jouke de Vries, intensief campagne voor zichzelf in rokerige zaaltjes in het land. Daar bleek steeds dat de vlot geklede ‘jongeling’ Bos veel partijgenoten met een bevlogen verhaal kon overtuigen. Daarin beleed hij, ondersteund met anekdotes uit zijn jeugd, zijn geloof in de sociaal-democratie en onderstreepte hij dat de PvdA weer een volkspartij moet worden. Hij beloofde zijn gehoor bovendien de één miljoen kiezers die de PvdA bij de laatste verkiezingen is kwijtgeraakt, weer terug te halen. ,Daar mag u mij op afrekenen, voor minder doe ik het niet.‘’

De in Vlaardingen geboren Bos heeft zich altijd laten inspireren door oud-PvdA-leider Den Uyl, een man die volgens hem zowel intellectuelen als de gewone man aansprak. Bos is zelf afkomstig uit een ,typisch doorbraakgezin’’ waar levensovertuiging en socialisme sterk waren verbonden. Vader Bos was actief in de ontwikkelingssamenwerking en de kerken. Idealisme om de wereld te verbeteren stond steeds voorop in huize Bos.

Nadat hij cum laude afstudeerde in de politicologie en economie aan de Universiteit van Amsterdam ging Bos aan de slag bij Koninklijke Shell. Voor dat bedrijf reisde hij de wereld over en werkte hij onder meer in Pernis, Rotterdam, Boekarest, Hongkong en Londen.

De idealist Bos was een manager geworden die als belangrijkste taak had om olie en gas aan de man te brengen. Een lucratieve carrière in het bedrijfsleven lag in het verschiet, maar het sociaal-democratische hart klopte luider. Zijn werk bij Shell was goed om maatschappelijke ervaring op te doen, besefte Bos, en toen de PvdA hem in 1997 polste voor het lidmaatschap van de Tweede Kamer was de keuze snel gemaakt.

Een droom kwam uit. In de Tweede Kamer had hij het ,ontzaglijk naar zijn zin.‘’ Als woordvoerder fiscale zaken van de PvdA gooide hij meteen hoge ogen. Vooral de behandeling van een van de grootste onderwerpen tijdens het tweede kabinet-Kok, de herziening van het belastingstelsel, ging hem goed af. Maar het ongeduld was groot en zijn ambities, zo stak hij niet onder stoelen of banken, reikten verder. Hij wilde net als bij Shell ook in de politiek ,aan de knoppen zitten.‘’

Misschien sneller dan verwacht incasseerde hij daarvoor de beloning met het staatssecretarisschap van Financiën in Paars II. Deze post kwam vrij na het aftreden van minister Peper en het doorschuiven van PvdA’er Vermeend naar Sociale Zaken.

Als staatssecretaris, belast met ingewikkelde fiscale zaken, opereerde hij voorzichtig. Waardering oogstte hij met het succesvol afronden van het Belastingplan in de Tweede en Eerste Kamer. Heel af en toe kroop hij uit zijn schulp en kaartte hij onder meer de hypotheekrenteaftrek en de strenge begrotingsregels van minister Zalm aan. Beide keren werd hij tot zijn eigen verontwaardiging ter verantwoording in de Tweede Kamer geroepen.

Tijdens de vorige verkiezingscampagne kon Bos al vrijer opereren. In het kielzog van prominente PvdA’ers als Melkert, De Vries en Van Nieuwenhoven trad hij steeds meer op in de media. Het ultieme bewijs voor de opmars en wellicht het nakende leiderschap was vlak voor de laatste verkiezingen te zien. In het tv-programma NOVA verschenen naast de lijsttrekkers Balkenende (CDA), De Graaf (D66) en Rosenmöller (GroenLinks) niet de voormannen Melkert (PvdA) en Dijkstal (VVD), maar hun ‘secondanten’ Bos en VVD-minister Zalm. Die laatste is nu leider van de liberalen.

Ook Bos mag zich nu gaan bewijzen. Dat hij het politieke debat niet vreest, bewees de PvdA’er toen hij onlangs, midden in de lijsttrekkersverkiezing, als het hoogste tarief voor de hypotheekrenteaftrek 42 procent ter discussie stelde. Nu is dat nog 52 procent. Bos wil het geld dat deze maatregel oplevert, gebruiken om mensen tegemoet te komen die voor het eerst een woning kopen.

Een beperking van de hypotheekrenteaftrek is traditioneel een heikel punt in de PvdA. Bos trotseerde de afgelopen weken met verve de kritiek op zijn plan, die vooral van buiten de partij kwam. Want toen ook werd duidelijk wat de positie van Bos binnen de PvdA was. De partij nam zijn voorstel namelijk over in het nieuwe verkiezingsmanifest.