Gezonde voeding
Toen mijn grootvader ruim 22 jaar geleden overleed aan een hartinfarct deed mijn grootmoeder alles wat maar enigszins ongezond leek de deur uit. In die tijd werd cholesterol beschouwd als de grote boosdoener bij het ontstaan van hart- en vaatziekten. Aangezien in eieren cholesterol voorkwam, moesten ook eieren het veld ruimen. Later at zij bij wijze van traktatie op zondag wel eens een ei, maar dan alleen het eiwit, want het eigeel, het lekkerste, was ook het ongezondst, dus dat stond zij zichzelf niet toe. Jarenlang heeft mijn grootmoeder zich zo allerlei lekkernijen ontzegd en bovendien werd ze geplaagd door een vorm van verwijt, omdat grootvader altijd roomboter op brood wilde en geen „plastic”, zoals hij margarine noemde.
Sinds die tijd heeft de voedingsmiddelenindustrie talrijke zogenaamd gezonde voedingsmiddelen en leefstijlen gepropageerd. Veel consumenten, zoals mijn grootmoeder, hebben zich daardoor jarenlang lekker eten ontzegd. Anderen kochten dieetproducten, waarvan de verpakking deed vermoeden dat je ernstige gezondheidsrisico’s liep als je de ’gewone’ alternatieven kocht. Sommige producten maken melding van gunstige effecten op het hart, de bloedvaten en op de hersenen. Vooral in de wereld van vetten, boter en margarine was en is veel onzin te koop.Cholesterol is een belangrijke bouwsteen van het menselijk lichaam en mag gerust in een dieet voorkomen, zij het met mate. Eieren eten mag dus gewoon, maar natuurlijk niet te veel.
Zo had roomboter de naam ongezond te zijn, maar tot enkele jaren terug bevatte margarine bepaalde stoffen, zogenaamde transvetzuren, waardoor margarine minstens zo ongezond was als roomboter. Inmiddels heeft de industrie deze schadelijke stof uit veel producten verwijderd, maar een feit blijft dat generaties lang deze ongezonde transvetzuren een onderdeel vormden van een ”verantwoord” dieet.
Opvallend is dat de overheid hierbij nauwelijks een rol heeft gespeeld. De voedingsmiddelenindustrie heeft zelf haar verantwoordelijkheid genomen en ingezien dat het verstandig is om consumenten te beschermen tegen ongezonde producten.
De afgelopen jaren hebben vetten afkomstig uit vissen en schelpdieren een enorme opmars gemaakt: de omega 3-vetzuren. Niet alleen het regelmatig eten van vis lijkt gezond, ook tal van pillen hebben de markt overspoeld waarin deze vetzuren verwerkt zijn. Inmiddels is ook deze hype over zijn hoogtepunt heen. Uitgebreide analyses hebben vraagtekens geplaatst bij het werkelijke gunstige feit van deze middelen. Het idee dat visolieproducten daadwerkelijk hart- en vaatziekten kunnen voorkomen is aan slijtage onderhevig.
Wie deze gang van zaken op zich laat inwerken, komt onvermijdelijk tot de conclusie dat allerlei claims op zogenaamd gezonde voeding, gezonde producten of een gezonde leefstijl voor een belangrijk deel ongegrond zijn gebleken. Hooguit waren deze producten even goed als het eten dat er voor die tijd al was.
Natuurlijk is het verstandig om een evenwichtig dieet te volgen. Vis, vlees, groente, fruit, graanproducten en melkproducten in de juiste verhouding bevatten alles wat nodig is om voldoende eiwitten, koolhydraten en vetten binnen te krijgen. Waar tekorten zijn of een onbalans in deze producten bestaat, kan eventueel een aanvulling met supplementen gedaan worden. Veelal gaat het om ouderen die een vitaminetekort oplopen. Een vitaminetabletje is dan de juiste oplossing.
Anderzijds kunnen we de ogen niet sluiten voor ongezonde voedingsgewoonten. Ongezonde voeding wordt vaak gekenmerkt door te veel eten of door eenzijdigheden, zoals te veel vet, te veel zout of te weinig groente.
Gezondheidskrantjes en reclamefolders van drogisterijketens besteden doorgaans heel weinig ruimte aan de aloude ”schijf van vijf”. Wat mij betreft wordt de schijf van vijf weer in ere hersteld en verdwijnt het merendeel van alle gezondheidsproducten van de aardbol. Mijn grootvader zou gezegd hebben: „Het is vooral goed voor degene die het verkoopt.” Bovendien zou mijn grootmoeder dan tenminste rustig van haar eitje hebben kunnen genieten.
De auteur is arts in het Universitair Medisch Centrum Groningen. Reageren aan scribent? gedachtegoed@refdag.nl.
