Van de Kerk c.s. stellen dat economische ontwikkeling niet voldoende is om de cirkel van armoede te doorbreken. Ik wil de stelling graag omdraaien. Zonder economische groei is het niet mogelijk om het lot van de allerarmsten te verbeteren.Als economische groei uitblijft of wordt opgegeten door inflatie en bevolkingsgroei, betekent dat gewoon dat de allerarmsten geen werk hebben en dus geen geld om eten te kopen of hun kinderen naar school te laten gaan. Zonder groei sterven de allerarmsten van een groeiende bevolking van een ontwikkelingsland.

De allerarmsten zitten dus te springen om groei. En de ellende is dat ontwikkelingssamenwerking hun dat niet of nauwelijks kan geven. Economen zijn het er steeds meer over eens dat ontwikkelingssamenwerking niet of een zeer bescheiden effect heeft op economische groei. Zelfs als een land een relatief goed bestuur kent, draagt hulp nog steeds niet bij aan groei (lees de wetenschappelijke bijdragen van de economen Easterly, Rajan en Subramanian).

Deze nare wetenschappelijke conclusie verklaart waarom de levensstandaard in Afrika als geheel na 45 jaar ontwikkelingssamenwerking voor vele, vele miljarden dollars nog steeds even laag is als tijdens de dekolonisatie. Er is dus alle reden om het beleid geheel te hervormen in de hoop wel de voorwaarden voor groei te kunnen creëren.

Maar ja, wat te doen? Onze pogingen om goed bestuur te exporteren boeken ook zeer weinig resultaten. En zelfs als dat wel lukt, is er nog geen groei. Natuurlijk, het is mooi als wij proberen de rechterlijke macht in Rwanda te versterken. En als uit evaluaties blijkt dat het werkt, dan is mijn partij daar niet tegen. De ellende is alleen dat de meeste projecten op dit terrein weinig resultaten behalen.

Hulpverslaving
Hetzelfde geldt voor steun aan de civil society. Het is natuurlijk prachtig om bedreigde groepen te ondersteunen in de hoop hen te beschermen voor nare regimes. De ellende is alleen dat die regimes er vervolgens alles aan zullen doen om onze steun aan de onderdrukte groepen te neutraliseren met nog meer repressie.

Verstandiger lijkt mij om in ieder geval te voorkomen dat hulp democratisering tegenhoudt. Uit onderzoek blijkt dat hulp net als olie democratie uitholt of democratisering voorkomt. Zimbabwe is een prachtig voorbeeld.

Verstandig lijkt mij ook om hulpverslaving serieus te nemen. Een land als Tanzania krijgt 2400 buitenlandse missies per jaar en die stellen allemaal andere voorwaarden. Op die manier kan embryonale gouvernementele slagkracht en creativiteit nooit tot wasdom komen.

Als het niet lukt om voorwaarden voor economische groei te creëren door middel van het exporteren van goed bestuur of steun aan de civil society, laten wij ons dan concentreren op de private sector en markttoegang. Er is geen enkele reden om te denken dat Prisma, Tear of Woord en Daad geen expertise op dit gebied zouden kunnen ontwikkelen.

Er valt hier zo veel moois te doen. Denk aan snijbloemen in Ethiopië en mango’s in Mozambique. Nog mooier lijken mij chocoladerepen in Accra die niet door EU-tarieven worden tegengehouden. Handel is zo veel belangrijker dan hulp, zoals PvdA-econoom Flip de Kam en CDA-econoom Lans Bovenberg deze week ook schrijven. Zij ondersteunen dan ook het VVD-plan om het budget voor ontwikkelingssamenwerking te verlagen (Forum 18 september 2008).

Het lijkt mij niet verstandig om met een beroep op rentmeesterschap door te gaan met zaken die weinig effect sorteren. Rentmeesterschap en effectiviteit liggen in elkaars verlengde.

Momentum
En ter geruststelling, de VVD wil helemaal niet stoppen met steun aan onderwijs of gezondheidszorg. Zelfs valt er met ons te praten over die delen van goed bestuur die misschien wel succes kunnen hebben: zoals regelen van eigendomsrechten, kadaster, onafhankelijke rechtspraak en centrale bank. Maar laten we vooral datgene steunen wat we zo gruwelijk hebben verwaarloosd en dat is de private sector (waaronder de landbouw). En dat terwijl daar de groei vandaan moet komen.

Eén ding heeft de VVD deze week reeds bereikt. Vroeger beschouwden linkse partijen de vraag naar de effectiviteit van het beleid als onfatsoenlijk. In hun afwijzende reactie van ons plan haastten de vertegenwoordigers van de linkse partijen er aan toe te voegen dat ontwikkelingssamenwerking wel effectief moet zijn.

Het politieke discours is dus gewijzigd. Er is een momentum op gang gekomen dat niet meer te stuiten valt. Ik ben ervan overtuigd dat in het komende decennium ons beleid voor ontwikkelingssamenwerking drastisch zal worden hervormd. Afrika snakt er naar.

De auteur is lid van de Tweede Kamer voor de VVD. Zijn plan voor ontwikkelingssamenwerking is te lezen op www.arendjanboekestijn.nl