Er is een nieuwe mode: moeilijk doen over de bezinning op christelijk leiderschap. En als een gerespecteerd leider als dr. C. P. Boele zich ook al bezighoudt met dit modeverschijnsel, dan is er blijkbaar echt wat aan de hand.In de jaren ’90 kwam het denken over leiderschap sterk op. Zo bereikte de Amerikaanse schrijver Stephen Covey miljoenen met zijn boek ”De 7 eigenschappen van effectief leiderschap”. 11 september 2001 en het vereiste leiderschap in moeilijke situaties hebben het fenomeen leiderschap wereldwijd onder de aandacht gebracht, zowel in seculiere als in kerkelijke kring.

Een belangrijke momentum in de ontwikkeling van het denken over leiderschap is een groot onderzoek geweest naar succesvolle bedrijven waarin het soort leiderschap werd ontdekt als belangrijkste sleutelfactor voor het succes. De leiders die wezenlijk bijdroegen aan het succes hadden een bijzondere combinatie van persoonlijke bescheidenheid en inhoudelijke professionaliteit.

Dit resultaat heeft ook het denken over leiderschap in kerken beïnvloed. Persoonlijke bescheidenheid, dienstbaarheid of ootmoed, in combinatie met een grote geestelijke inhoud zijn waarden die we binnen de kerk bijna zouden willen toe-eigenen als uniek voor christenen. De stap naar christelijke leiders is daarmee snel gemaakt.

Een deel van de aandacht voor leiderschap in kerken heeft het karakter van een hype. Een ander deel heeft een fundamenteler karakter. Maar waarom is er dan nu zo’n tegenbeweging gaande? Wat beweegt sprekers en scribenten om christelijk leiderschap weg te zetten als een ongewenst fenomeen?

Eigenaarschap
Wanneer ik het artikel van Boele lees, bekruipt me het gevoel dat hij het met name over ’foute’ leiders heeft. Hij benoemt dictatoriale trekken die je helaas ook onder leiders terugziet. Hij beschrijft een ik-gerichtheid die je helaas ook bij christelijke leiders tegenkomt.

Het gaat me echter te ver om daarmee de aandacht voor leiderschap weg te zetten. Vergelijk het met de geluidsvoorziening in de kerk. We kunnen niet, omdat het geluid verkeerd afgestemd is, zeggen dat we op moeten houden over geluid te praten. Nee, het geluid moet op een professionele wijze zijn geregeld. Zo moet leiderschap ook op een zekere professionele wijze worden ingevuld. En de Bijbel geeft gelukkig veel criteria voor die professionele invulling.

Het gaat dus veelmeer om een juiste invulling van het leiderschap. Dat begint al met het onderscheid tussen de managementkant en de visionaire kant van leiderschap. Aangezien management een breed vakgebied in ontwikkeling is, komen er ook nieuwe inzichten. De geluidsinstallatie van nu is toch ook niet meer dezelfde als die van vijftig jaar terug?

Kern van die woorden die relatief nieuw zijn is het ”eigenaarschap” van een proces of een probleem. Daarmee wordt aangeduid wie de verantwoordelijkheid voor een bepaald probleem heeft. De diakenen in Handelingen 6 werden ”eigenaar” van het proces van de bediening en de gemeenschappelijke maaltijden, dat wil zeggen verantwoordelijk voor het goede verloop, zodat de apostelen zich konden wijden aan gebed en verkondiging. Daar is toch niets mis mee?

De visionaire kant van leiderschap is het richting geven door de leider, zoals een herder een kudde weidt naar een beter gebied. Wanneer de herder zich laat afleiden en de kudde niet weidt, heeft dat grote gevolgen. Helaas is dat meer dan eens zichtbaar in de christelijke gemeente. Een onderdeel van leiderschapsontwikkeling is dan ook het elkaar aanspreken op het uitvoeren van je taak en je missie als leider. In eigen kring mogen we daarvoor het woord tucht gebruiken.

Bron
Boele waarschuwt voor Amerikaanse methoden, waarbij de kerk volgens hem een onderneming dreigt te worden. Het is goed om te realiseren dat de kerk vele malen belangrijker is dan welke onderneming dan ook. Een onderneming rekent met winst of verlies en mensen die er hooguit enkele decennia aan verbonden zijn. De kerk rekent met eeuwige winst of verlies en heeft een boodschap met eeuwigheidsgehalte voor de mensen die daarmee worden bereikt.

Is het daarom niet zaak om voortdurend op zoek te gaan naar het beste voor de kerk? De eerdergenoemde diakenen in Handelingen 6 vormden een vernieuwing in de organisatie van de toenmalige gemeente om een op dat moment zichtbaar wordend probleem het hoofd te bieden. Het leiderschap van de apostelen veranderde en er kwam een nieuw type leiders bij met een geweldige kwalificatie: „Vol van de Heilige Geest en wijsheid.”

Nadenken over christelijk leiderschap? Een goede christelijk leider is voortdurend bezig vanuit de Bron, Jezus Christus, wijzend op de groene weiden, en gericht op ordelijk verloop van de dingen. Het bijwonen van conferenties die georganiseerd worden rondom het thema leiderschap helpt om zelfonderzoek te doen aan de hand van de Bijbel en falen of ik-gerichtheid als leider te onderkennen. Het helpt zicht te krijgen op de breedte en diepte van leiderschap. Is daar iets mis mee?

De auteur is managementconsultant en partner bij VHW Management Consultants te Gorinchem. Hij is tevens bestuurslid van Willow Creek Nederland.