Klik hier voor het visiedocument van Woord en Daad
Woord en Daad start zaterdag de bewustwordingscampagne ”Eerlijk handelen, samen doen!” (www.eerlijkhandelensamendoen.nl). Uit een steekproef in de achterban bleek dat de kennis over eerlijke handel beperkt is, terwijl die wel behoefte heeft aan informatie erover, zegt Rina Molenaar, manager communicatie en fondsenwerving bij Woord en Daad. „De meerderheid staat positief ten opzichte van eerlijk handelen en vindt ook dat ze er iets mee moet doen. Bedrijven zijn wel bekend met het onderwerp, maar hebben meer concrete handvatten nodig om volgens eerlijke principes te handelen.”

In een visiedocument zette ontwikkelingsorganisatie Woord en Daad haar kijk op eerlijk handelen uiteen. Molenaar: „We willen niet moraliserend zijn; we willen niet zeggen wat een consument of bedrijf wel en niet mag, maar proberen hen zo ver te krijgen dat ze zich op het thema bezinnen. Ook hebben we niet de behoefte mee te doen aan een hype rondom eerlijke handel.”

Lindhout: „We willen duidelijk maken dat consumeren niet vrijblijvend is. Consumenten zijn de laatste schakel in een heel proces en moeten ook rekening houden met de totstandkoming van het product.”

Dit jaar bestaat Woord en Daad 35 jaar. Lindhout vindt niet dat de bezinning op eerlijk handelen te laat begint. „Woord en Daad doet pas sinds vijf jaar aan bedrijfsontwikkeling in ontwikkelingslanden. We liepen in de praktijk tegen vragen aan over een eerlijke prijs en goede arbeidsomstandigheden, over salarisverstrekking en verschil in machtsverhoudingen.”

Oneerlijke handel
Eerlijk handelen is niet hetzelfde is als eerlijke handel, zegt Lindhout. „Ook is het meer dan een eerlijke prijs. Bij eerlijk handelen gaat het om een hele houding, om een persoonlijke keuze. Eerlijke handel is niet af te zetten tegen oneerlijke handel. Het is niet zwart of wit. Zeker niet als je rekening houdt met de context van een bedrijf in een ontwikkelingsland. Stapje voor stapje proberen we vooruitgang te boeken.”

Een voorbeeld van een dilemma waarmee Woord en Daad te maken heeft met betrekking tot eerlijk handelen ligt voor het oprapen. Lindhout: „Nog geen maand geleden lag er een aanvraag voor een lening van 12.000 à 13.000 euro op m’n bureau, bestemd voor een steenfabriek in Bangladesh waar 160 mensen aan de slag zouden kunnen. Dat lijkt bijna te mooi om waar te zijn. Woord en Daad kijkt dan via een partnerorganisatie naar onder meer de arbeidsomstandigheden en de salariëring. Lange dagen werken en zware dingen sjouwen zijn daar aan de orde van de dag. We kunnen kiezen voor een baan voor deze mensen, zodat ze brood op de plank hebben, waarmee we niet optimale arbeidsomstandigheden accepteren. Of we geven geen lening, zodat het bedrijf er niet kan komen en er ook geen banen zijn.”

Uiteindelijk heeft Woord en Daad de lening verstrekt. „Belangrijke voorwaarde voor ons was dat er geen kinderarbeid plaatshad. Vergeleken met andere fabrieken waren de arbeidsomstandigheden hier redelijk. We blijven na het verstrekken van de lening wel in gesprek”, aldus Lindhout.

Gezondheid
Niet alleen kinderarbeid is een criterium voor eerlijk handelen voor Woord en Daad. Ook de salariëring, arbeidsomstandigheden, de veiligheid en de impact op het milieu, en de gevolgen van het werk voor de gezondheid staan op het lijstje. Lindhout: „We hanteren geen westerse criteria. Dan zouden die bedrijven niet kunnen concurreren. We kijken naar de context van het land. Honderd jaar geleden was kinderarbeid in Nederland niet ongebruikelijk en ook nu zie je hier dat kinderen meewerken in het landbouwbedrijf van hun ouders.”

Voor de consument heeft Woord en Daad concrete tips. Molenaar: „Het kopen van producten met een fairtradekeurmerk is goed, maar ook dan past een kritische houding. Een consument kan altijd te rade gaan bij de verkoper en hem vragen hoe het product tot stand is gekomen.”