Altijd gehoorzaam?
In een bepaald opzicht was het een typische zomerhype: het boek van GroenLinks-Kamerlid Duyvendak, de commotie erover, zijn vertrek uit de Kamer. Let wel: de kwestie zelf, de terreur van linkse actiegroepen in de jaren tachtig, is belangrijk genoeg om over na te denken. En dat Duyvendak zijn Kamerlidmaatschap opgaf nadat algemeen bekend werd hoe hij ruim twintig jaar geleden over de schreef is gegaan, valt te begrijpen. In zoverre is de term hype niet op zijn plaats.
Maar het blijft de vraag of het allemaal zo gelopen was als het onhandige persbericht over het boek niet net in het nieuwsarme zomerreces was verstuurd. Als journalisten zich in komkommertijd massaal ergens op storten, gebeuren er vaak verrassende dingen.Het omgekeerde vindt eveneens plaats. Als de media een item vergeten of zat zijn, bijvoorbeeld doordat het nieuws rond Prinsjesdag alle aandacht opeist, kan de discussie over een belangrijk onderwerp zomaar stilvallen. Dan horen we er nooit meer iets over.
Dat laatste zou in dit geval jammer zijn. Om meerdere redenen. Het verleden van het linkse actiewezen ligt namelijk niet geheel achter ons. Organisaties als Greenpeace voeren nog steeds acties die moreel afkeurenswaardig en formeel tegen de wet zijn. Zoals het in de Noordzee dumpen van grote stenen die een regelrecht gevaar vormen voor vissersboten. Terecht startten CDA en VVD dezer dagen een discussie over de vraag of de overheid nog wel subsidies moet verstrekken aan dit soort clubs.
In veel opzichten is het verleden van de jaren tachtig nog altijd niet verwerkt en afgerond. Dat blijkt onder meer uit het initiatief van CDA, ChristenUnie en VVD om een antikraakwet aan het parlement voor te leggen. Vreemd genoeg zit hier nog altijd een lacune in onze wetgeving.
Uit dit alles blijkt dat een maatschappelijk debat over buitenparlementaire actie geen overbodige luxe is. Zo’n debat raakt in de eerste plaats het linkse actiewezen. Helaas heerst in deze kring nog altijd onterechte, valse romantiek over bijvoorbeeld de jaren tachtig. Voormalige krakers die nu in onze democratische rechtsstaat belangrijke posten bekleden, kunnen er maar moeilijk toe komen werkelijk schuld te bekennen en afstand te nemen van hun verleden. Wat dat betreft zijn mensen als Halsema en Duyvendak tenminste helder: geweld kan echt niet.
Maar het is geen discussie die uitsluitend links aangaat. Op de achtergrond speelt de voor elke burger relevante vraag: Moet je in alle gevallen de overheid tot het uiterste gehoorzaam zijn? Zijn er situaties waarin je je op grond van je geweten mag verzetten, en zo ja, welke middelen mag je dan gebruiken?
Ook de als gezagsgetrouw bekendstaande gereformeerde gezindte loopt soms tegen die vraag op. Denk aan de mkz-crisis in 2001, toen na rellen in Kootwijkerbroek ook in reformatorische kring gediscussieerd werd over burgerlijke ongehoorzaamheid. Die discussie is eigenlijk nooit geheel bevredigend afgerond.
Daarom moet er ook in eigen kring nagedacht blijven worden over grenzen aan het actievoeren. En ook over het omgekeerde: worden geoorloofde actiemiddelen door Bijbelgetrouwe christenen niet te weinig gebruikt?
