Linkse bewegingen. Ze staan weer volop in de spotlights na het vertrek van GroenLinks-Kamerlid Duyvendak uit de Tweede Kamer en de verschijning woensdag van zijn boek. De presentatie ervan had trekken van een krakersreünie. Vertegenwoordigers van allerlei linkse bewegingen gaven acte de presence. ’Rechts’ was er ook trouwens, zo bleek al snel uit het taartgooi-incident.Toch is links op zijn retour, concludeert schrijver Antoine Verbij. De journalist, woonachtig in Berlijn, publiceerde in 2005 het boek ”Tien rode jaren”, over links-radicalisme in Nederland tussen 1970 en 1980. Daarvoor onderzocht hij hoe de actiegroepen zich gedurende de jaren zeventig ontwikkelden. „In die tijd blonken de verschillende groepen uit in gepolitiseerd en geïdeologiseerd denken. Al in de jaren tachtig, toen ook Duyvendak actief was, werd dat allemaal veel pragmatischer en professioneler.” Verbij denkt dat dit nog sterker geldt voor de huidige radicalen, voor zover ze nog bestaan.

Sinds hij in Berlijn woont is hij het zicht op de links-radicale beweging wat verloren, maar volgens Verbij stelt het allemaal niet veel meer voor. „Er zijn nog een paar marxistisch getinte groepjes actief. Verder gaat het toch om ’losse’ personen uit de kraakbeweging die actief zijn in antiglobalistische groepen.” Maar ook daar is volgens hem geen sprake van georganiseerd protest. „Bij de G-8-top in Heiligendamm vorig jaar juni, waar antiglobalisten uit de hele wereld demonstreerden, heb ik me suf gezocht naar Nederlanders. Die waren er nauwelijks.”

Al is hun aantal misschien geringer, linkse activisten manifesteren zich nog steeds. De inlichtingen- en veiligheidsdienst AIVD volgt allerlei actiegroepen op de voet. „De aandacht gaat uit naar partijen en organisaties, maar ook naar fluïde netwerken van linkse en rechts-extremisten, die zich zowel in de politieke arena als op straat manifesteren”, aldus het jaarverslag van de dienst over 2007. Met name confrontaties tussen linkse en (extreem) rechtse groepen komen met enige regelmaat voor. „De AIVD heeft hierover frequent en vroegtijdig informatie gedeeld met politie en lokaal bestuur”, aldus de dienst. Ook onderscheidt de inlichtingendienst groepen die zich keren tegen het asielbeleid en soms harde acties voeren, met name bij detentiecentra voor illegalen.

Antiglobalisten, die vrij brede steun hebben van allerhande actiegroepen, manifesteren zich met name internationaal, zoals bij de G-8-top. Actiegroepen voor dierenrechten laten daarnaast van zich horen. Soms door brandstichtingen -recent in Lelystad bij een bedrijf dat in opdracht van het Rijk ganzen afschiet- dan weer door het vrijlaten van pelsdieren of het in lichterlaaie zetten van auto’s van veetransporteurs.

Kraakpanden
Alleen al de afname van het aantal kraakpanden in het centrum van Amsterdam kan welhaast als symbool dienen voor de teloorgang van radicaal-links. Al is daar in de Spuistraat, vlak bij het Paleis op de Dam, nog weinig van te merken. Links huize ”De Slang”, dat blijkens een gevelschildering 25 jaar gekraakt is. Rechts het roemruchte Vrankrijk, dat in de loop der jaren deels een legale status verwierf.

Nadat De Telegraaf het pand in 1975 verlaat, verwordt het tot een speelbal van speculanten. Op 14 november 1982 neemt een groep van zo’n vijftien krakers bezit van het pand, om sloop te voorkomen. De krakers weten in 1992 een huisuitzetting af te blazen door het pand zelf aan te kopen. Vijf jaar later is de Spuistraat toneel van massale arrestaties, als de politie voor het pand enkele honderden actievoerders oppakt die de Eurotop willen verstoren. Als in 2002 de internationaal gezochte ETA-activist Juan Ramon Rodriquez Fernandez in Vrankrijk onderduikt, besluit de politie een kijkje in het pand te nemen. Toch worden de autonomen er min of meer gedoogd.

Wie echter denkt hier te kunnen achterhalen hoe het is gesteld met het linkse actiewezen, komt bedrogen uit. Minstens zes deurbellen hangen naast de deur van nummer 216. Een, twee, drie keer drukken; het levert allemaal niets op. Tot bij een laatste poging hoog boven in het pand twee hoofden uit een raam worden gestoken. Of de heren willen praten? Het lijkt er wel op, want de hoofden verdwijnen weer naar binnen. Even later komt er beweging in de met stalen platen verzwaarde voordeur. Een man, zo te zien een veertiger, doet open. Twee grote ringen sieren zijn oren. Met enige argwaan bekijkt hij de bezoekers. Erg geliefd zijn RD-journalisten niet, zo blijkt al snel. „Jullie hebben in het verleden te veel onzin over ons geschreven. Het enige wat jullie doen is Siebelt (onderzoeksjournalist en criticaster van het linkse actiewezen Peter Siebelt, red.) napraten. Daar heb ik helemaal niets mee. En ja, zo denkt iedereen erover hier binnen Vrankrijk.”

De hoop op een kijkje in het beruchte kraakpand vervliegt. Maar ondanks de weigering om te praten ontstaat toch een gesprek. „Ik vind het jammer dat Vrankrijk als symbool van het actiewezen wordt gezien. Het is immers geen beweging, maar gewoon een mooi pand. Een fijne plek om te wonen.” Zelf is de kraker veel trotser op wat hij binnen het actiewezen heeft bereikt. Op de vraag wat dat is, volgt echter geen antwoord. Zijn belofte om woordvoerders op te sporen, blijkt vooralsnog loos.

Een rondgang langs panden aan de overzijde van de Spuistraat levert weinig meer op. Eén bewoner van De Slang gunt een korte blik in de hal van het kraakpand. Graffiti siert het plafond. Leidingen lopen dwars door de van art-decotegels voorziene entree. Het ziet er oud en vervallen uit, met de sporen van talloze verbouwingen. Erg toeschietelijk is ook hij niet. „Ik heb eigenlijk geen tijd, ben ook niet zo betrokken bij het actiewezen.” Hij wil binnen wel even vragen of iemand anders wat kan vertellen. Even later: „Stuur eerst maar een mailtje, dan kunnen we een afspraak maken.” De mail is inmiddels verstuurd, het antwoord nog niet. De terughoudendheid om te praten ligt volgens de bewoner aan de plannen van de gemeente Amsterdam om een aantal kraakpanden te ontruimen. „Dat ligt erg gevoelig, vandaar dat de krakers voorzichtig zijn.”

Vanuit Vrankrijk, aan de andere kant van de weg, houdt een zwaar getatoeëerde bewoner de ’pottenkijkers’ in de gaten. Hij is druk in de weer met zijn mobiele telefoon. Als de jongen van nummer 199 dat in de gaten krijgt, is zijn toch al geringe bereidheid om te praten ineens compleet verdwenen. Hij wisselt een blik van verstandhouding met z’n overbuurman en breekt het gesprek af.

De Rooie Rat
Openhartiger is Raoul Bos (27) van boekhandel De Rooie Rat in Utrecht. De winkel is een van de weinige overgebleven links-idealistische verkooppunten. Literatuur van Karl Marx c.s. is voorhanden. Ook het Rode Boekje van Mao ontbreekt niet. Een tijdschriftenrek geeft een aardige indruk van de organisatiegraad in links Nederland. Zo is er Alert! van de Anti-Fascistische Actie (AFA), de Euskal Herria Nieuwsbrief van het Baskenland Informatie Centrum, Zwart Zaad van het Onafhankelijk Utrechts Actiefonds, Klasse, een ”ondogmatische krant voor het linkse debat, directe actie en een brede beweging”, Anarchist Black Crossnieuwsbrief, Change, een blad voor dierenbevrijding en dierenrechten, de Rode Morgen, uitgegeven door ”de centrale leiding”, de Anti-Fascist van de antifascistische oud-verzetsstrijders Nederland, en Grenzeloos van Socialistische Alternatieve Politiek (SAP).

Het publiek van De Rooie Rat bestaat volgens Raoul deels uit radicaal-linkse activisten, maar ook uit ’gemiddelde PvdA-stemmers’. Bewust streeft de boekhandel de laatste jaren een verbreding van het assortiment na. „Ook recent verschenen literatuur kun je bij ons vinden, al blijft een belangrijk deel van de collectie gericht op linkse auteurs.” Naast boeken verkoopt De Rooie Rat op kleine schaal collector’s items, als bijvoorbeeld de poster waarop Geert Wilders voor extremist wordt uitgemaakt en sweaters met capuchon en opdruk van antifascismeclub AFA. En wie verstoken wil blijven van ongewenst reclamedrukwerk kan zelfs terecht voor JA-NEE stickers.

In actie
Een voor buitenstaanders onoverzichtelijk woud. Dat is al snel het beeld bij de zoektocht naar linkse bewegingen. Hoe actief groeperingen zijn is lastig vast te stellen. Bovendien bestaan de nodige dwarsverbanden. Dierenactivisme en antikapitalisme gaan vaak hand in hand, schrijft dierenrechtenmagazine Change. En ook de inlichtingendienst AIVD zegt „vaak dezelfde mensen” tegen te komen. Een overzicht van actieve activisten.

Kafka en AFA
Zowel het Kollektief Anti Fascistisch en Kapitalistisch Archief (Kafka) als de Anti Fascistische Actie (AFA) zetten alles in het werk om extreem rechts te dwarsbomen. AFA, opgericht in 1992, stelt zich ten doel „racistische en fascistische partijen, groeperingen en tendensen te bestrijden en verrechtsend overheidsbeleid aan de kaak te stellen.” Volgens de AIVD kent de beweging landelijk enkele tientallen vaste actievoerders en beschikt ze daarnaast over ruim honderd sympathisanten die voor acties te mobiliseren zijn. Onder hen bevinden zich ook gewelddadige lokale splinters.

GroenFront!
GroenFront! is een actienetwerk met radicale ecologische uitgangspunten. Het netwerk ontstaat in 1980 in de VS als Earth First! In 1996 voert GroenFront! Zijn eerste acties uit in Nederland. Daarbij gaat de beweging vaak verder dan andere. De meest gebruikte actiemiddelen zijn blokkades, bezettingen en het bouwen van boomhutten. Recent voorbeeld is het verzet tegen de bomenkap bij Awacs basis Geilenkirchen, vlak bij de grens in Limburg.

Onkruit
Onkruit, de beweging waarbij ook Duyvendak een prominente rol zou hebben gespeeld, is een actiegroep van militante antimilitaristen. Onkruit richt zich tegen het leger, kernwapens en de wapenindustrie in het algemeen. Daarnaast houdt de groep dossiers bij van onder andere Nederlandse bedrijven in Irak, de Joint Strike Fighter en kernwapens en militaire objecten in Nederland. De beweging is vooral actief in de jaren tachtig; momenteel leidt de club een sluimerend bestaan.

Internationale Socialisten
De Internationale Socialisten (IS) zijn een Nederlandse trotskistische organisatie, die actief is sinds 1988. Hun denkbeelden richten zich tegen het kapitalisme, oorlog, racisme, seksisme en homofobie. De IS zijn actief in de bewegingen tegen oorlog en tegen neoliberale globalisering. De groep onderhoudt warme banden met de Socialistische Partij en heeft zich in het verleden solidair verklaard met terreurgroepen als Hamas en Hezbollah. Het ledental van de IS ligt ergens tussen de 150 en 200.

De Fabel van de Illegaal
Verzet zich tegen het vreemdelingenbeleid van de Nederlandse regering, politici als Verdonk en Wilders en helpt vluchtelingen met raad en daad. ”De Fabel” streeft naar „een vrij socialistische, feministische en ecologisch duurzame samenleving”, aldus de website. „Dat kan alleen via een fundamentele omwenteling van de sociale en bezitsverhoudingen op wereldschaal.”

Dierenactivisten
Mogelijk de meest actieve links radicalen van dit moment zijn de dierenactivisten. Een belangrijk collectief wordt gevormd door het Dierenbevrijdingsfront (DBF), maar de activisten opereren ook onder andere namen als Actiecampagne Koen, Free Monkey, Burger Initiatief en Rood Revolutionaire Actie. Ze richten zich met vaak harde acties tegen nertsenfokkers en bonthandelaren. Leden van de legale stichting Wakker Dier zouden aan de wieg hebben gestaan van het DBF.
De AIVD maakt melding van twee actieve groeperingen, Respect voor Dieren (RvD) en de Anti Dierproeven Coalitie. De eerste richt zich tegen bonthandel en bevordert veganisme, de tweede richt zich p dierproefgerelateerde ondernemingen. Acties in 2007 concentreren zich op het zakelijk netwerk van de Britse firma Huntingdon Life Sciences. Directieleden van een bedrijf in Venray werden bedreigd, waarop het bedrijf een aantal activiteiten stopzette.

Anti SGP
Hoewel het in het linkse kamp slechts splinters zijn, voert een klein groepje links radicalen specifiek actie tegen (het vrouwenbeleid van) de SGP. Erg actief op dit punt is de groep momenteel niet, al kwam ze twee jaar geleden nog in actie toen de SGP jongeren bezwaar maakten tegen het optreden van zangeres Madonna in de Amsterdam ArenA. Wel organiseert dezelfde organisatie op de eerste werkdag van de maand een proabortusbetoging in Amsterdam. Een activiste met de schuilnaam ”Krijtje van de Stoep” is boegbeeld van de organisatie.

Websites
Van de links radicale websites is Indymedia.nl de bekendste en de grootste. De site wil een platform bieden aan allerlei extreem linkse organisaties. Om binnen de wettelijke kaders te kunnen opereren, zetten de beheerders soms inhoud op (meerdere) buitenlandse sites. Teksten, foto’s en video’s kunnen worden gepost door actiegroepen. Er is onder meer informatie te vinden over extreem rechts, milieuactivisme, maar ook over ophanden zijnde ontruimingen van kraakpanden.
Van linkse nieuwssites is daarnaast Ravage Digitaal een van de belangrijkste. Er zijn onder meer columns en berichten over acties te vinden.
Ten slotte is er DDH, een internetplatform dat zonder winstoogmerk diensten aanbiedt aan linkse organisaties. Tal van websites in de linkse ‘hoek’ worden gehost door DDH.

Financiers
Tussen allerlei grotere en kleinere financiers van links activisme valt XminY het meest op. Het solidariteitsfonds helpt links radicalen bij het opzetten van acties en is veruit de grootste en bekendste. Speerpunten zijn onder meer het antiglobalisme, feminisme, antifascisme, minderhedenbeleid, militarisering, mensenrechten en krakers. Naast XminY is nog een handvol kleinere financieringsclubs actief.