Al sinds begin dit jaar is het onrustig onder de boeren, maar afgelopen week namen de protesten in hevigheid toe. Boeren blokkeerden wegen in het noorden en zuidoosten van het land, lieten melk weglopen over straten en slachtten vee. Enkele demonstranten verhuisden hun vee naar Griekenland, als een signaal dat ze in hun eigen land geen toekomst meer zien.De hernieuwde woede is een gevolg van een besluit van de Europese Unie om Bulgarije bijna 800 miljoen euro hulpgeld te onthouden, omdat de nationale autoriteiten Europees geld slecht zouden beheren. Van die 800 miljoen euro was 100 miljoen bestemd voor de ontwikkeling van de landbouw.

Bulgaarse boeren behoren tot de armste van de Europese Unie. Ze krijgen weinig subsidie: 10 cent per liter koeienmelk. Omdat de prijzen van brandstof en veevoer het afgelopen jaar sterk zijn gestegen, is dat volgens de boeren niet meer voldoende om hun bedrijf te kunnen laten voortbestaan. De Bulgaarse regering heeft bovendien de betaling van deze subsidie van 10 cent in februari van dit jaar stopgezet.

Belofte
De boeren eisen nu dat de overheid 30 miljoen euro aan subsidies, waar zij in 2007 recht op zouden hebben gehad, alsnog uitbetaalt. Ze willen dat de subsidie voor koeienmelk verhoogd wordt naar 20 cent en die van schapen- en buffelmelk naar 25 cent per liter. De Bulgaarse regering heeft aangekondigd de 30 miljoen euro te zullen betalen, maar alleen als Brussel dat goedkeurt. Anders kan Bulgarije worden beschuldigd van het geven van overheidssteun aan de boeren. Bulgarije moet het bedrag zelf opbrengen, aangezien de EU de steun heeft geblokkeerd. De boeren zijn er echter nog niet van overtuigd dat de regering de belofte nakomt. „De overheid wijst altijd naar Brussel”, zegt Adrian Tsakonski van de Nationale Vereniging voor Melkproducenten.

Ongeveer 70 procent van alle melk en vlees in Bulgarije wordt geproduceerd door kleine boeren. Vaak hebben ze niet meer dan drie dieren. Deze boeren kunnen de stijgende productiekosten niet bijbenen. Volgens Tsakonski zijn sinds begin 2007 zo’n 100.000 dieren geslacht omdat de boeren geen geld meer hadden voor veevoer. De vereniging wijst erop dat de meeste boeren alleen kunnen overleven door zich aanzienlijk in de schulden te steken. Voor een melkveehouder zou dat gaan om bedragen van 25.000 tot 50.000 euro per jaar.

De boeren klagen dat de grote detailhandelaren, die de markt beheersen, hen dwingen melk te leveren tegen prijzen die de productiekosten niet dekken. „We kunnen de melk niet direct op de markt brengen vanwege de kwaliteitseisen. En de techniek om dat proces zelf in handen te nemen, is te duur”, zegt Anelia Apostolova uit Izvor, een dorp vlak bij de hoofdstad Sofia. De familie Apostolova heeft drie koeien. Daar kan het gezin nauwelijks van bestaan, zegt ze. „We gebruiken een deel van de melk zelf en de rest gaat naar de melkfabriek. Maar we worden afgezet.”

Garantieprijs
Van de 130.000 melkproducenten die onder de Nationale Vereniging van Melkproducenten vallen, hebben er maar 1680 faciliteiten om kwaliteitsmelk te produceren die direct kan worden verkocht. Investeringen in de ontwikkeling van het platteland zijn essentieel voor het overleven van de boeren, zegt Dilyana Slavova, directeur van de vereniging. „De enige manier om de boeren op de been te houden, is investeren in nieuwe productietechnieken die ervoor zorgen dat ze aan de kwaliteitseisen van de EU kunnen voldoen.” De 100 miljoen euro die Bulgarije vorige maand misliep, had aan dat soort projecten kunnen worden besteed.

Bulgaarse boeren willen van de overheid ook een garantieprijs van 40 cent voor hun melk, 15 eurocent meer dan de huidige prijs. Boeren in andere Europese landen, zoals Duitsland en Frankrijk, vroegen eerder dit jaar hun regeringen om dezelfde beschermingsmaatregelen. De Bulgaarse regering heeft echter al aangekondigd niet te kunnen interveniëren in het proces dat de prijs bepaalt. „Dat is praktisch onmogelijk omdat we te maken hebben met een markteconomie en een gezamenlijke landbouwmarkt”, zei viceminister van Landbouw Svetla Bachvarova.

Afrika
Het landbouwbeleid van de EU -waar Bulgarije in 2007 bij aanhaakte- is erop gericht de boeren meer marktgevoelig te maken. Overheidsinterventie bij de prijsbepaling is volgens de nieuwe regels niet acceptabel, stelt de Bulgaarse overheid.

De roep om liberalisering is een gevolg van het Europese beleid dat er in de afgelopen decennia toe leidde dat Europese boeren met hun gesubsidieerde producten Afrikaanse boeren uit de markt drukten. De boeren in Bulgarije vormen echter nauwelijks een bedreiging voor de wereldmarkt. Sinds de jaren negentig nam de productie van melk en vlees aanzienlijk af. Op dit moment telt het land 1,6 miljoen schapen; in de jaren negentig waren dat er nog 9 miljoen. Bulgaarse boeren bezaten in 1990 1,7 miljoen stuks rundvee, nu hebben ze nog 650.000 runderen. Slechts 3 tot 4 procent van de boeren kan tot de grote producenten worden gerekend.

De meeste melkproducten zijn bestemd voor de binnenlandse markt. Bulgarije exporteert voornamelijk kaas, zegt Dilyana Slavova. Die kaas gaat naar de Verenigde Staten, Australië, Nieuw-Zeeland en enkele Arabische en Europese landen.