Na bijna een jaar studie sprak rechter Colleen Kollar-Kotelly van het federale hof in Washington vrijdag het verlossende woord, tenminste voor softwaregigant Microsoft. Zij keurde het compromis goed waarover enerzijds Microsoft en anderzijds de federale overheid en negen Amerikaanse staten het vorig jaar november eens werden.

Dit betekent concreet het einde van een ruim vierjarige juridische veldslag tussen Microsoft en de overheid (plus een aantal concurrenten). Daarbij werd het softwarebedrijf uit Seattle in de staat Washington beschuldigd van het maken van misbruik van z’n monopolie op het gebied van het Windows-besturingssystemen voor personal computers. Die klacht werd na een proces van twee jaar aanvaard door rechter Thomas Penfield Jackson. Deze besliste dat Microsoft dientengevolge opgesplitst diende te worden. Eén bedrijf voor Windows en een bedrijf voor alle andere producten.

In beroep werd deze strenge maatregel verworpen, maar het hof van beroep hield wel de conclusie van rechter Jackson overeind dat Microsoft een monopolie bezat op het gebied van besturingsprogramma’s en dat het bedrijf deze positie had misbruikt en antitrustwetgeving had overtreden. Vervolgens werd de zaak terugverwezen en kwam de affaire (via loting) terecht bij rechter Kollar-Kotelly. Die werd in november vorig jaar geconfronteerd met een compromis tussen Microsoft en het ministerie van Justitie. De regering-Bush zag weinig in de vervolging van Microsoft die door de regering-Clinton was ingezet.

Van de negentien staten die naast de federale overheid Microsoft hadden aangeklaagd, schaarden negen staten zich achter het compromis. De tien andere staten vonden deze overeenkomst te zwak en vreesden dat Microsoft niet écht gedwongen zou worden om z’n wurgende concurrentiebeleid op te geven. In het compromis beloofde Microsoft intussen wel meer informatie beschikbaar te stellen voor bedrijven die programma’s produceren die op Windows draaien. Bovendien zou de structuur van het besturingsprogramma worden aangepast, zodat Microsoft-programma’s niet automatisch voorrang zouden krijgen boven programma’s van andere producenten.

Volgens rechter Kollar-Kotelly biedt dit compromis voldoende garanties voor de concurrentie dat Microsoft zich goed zal gedragen in de toekomst. Bovendien beloofde zij dat zij het gedrag van de softwaregigant nauwkeurig zal blijven volgen, om er zeker van te zijn dat het bedrijf zich daadwerkelijk aan de afspraken houdt. Bovendien moet er een controlerend comité komen, samengesteld uit leden van de raad van bestuur van Microsoft, dat ook bekijkt of men de afspraken nakomt.

Beperkingen dus voor Microsoft, maar stichter en topman Bill Gates toonde zich zaterdag desondanks zeer tevreden over de uitspraak. Hij zei niet te verwachten dat het bedrijf in hoger beroep gaat. „Het is een hard, maar eerlijk compromis. Rechter Kollar-Kotelly heeft Microsoft nieuwe verantwoordelijkheden opgelegd, maar ons tegelijkertijd de vrijheid gelaten om onze producten op een innoverende manier te ontwikkelen”, aldus Gates.

Jonathan Schwartz van softwareconcurrent Sun Microsystems ziet dat anders: „Dit is een goedkeuring voor een herenakkoord, maar Microsoft heeft keer op keer laten zien dat men zulke afspraken naast zich neerlegt. In feite is de uitspraak een vrijbrief voor Gates om zijn concurrentiële chantagebeleid -ditmaal misschien iets beter gecamoufleerd- ongestoord voort te zetten.”

Zijn collega Mitchell Kertzman van het softwarebedrijf Liberate Technologies valt Schwartz bij. „De softwarewereld en pc-producenten zullen zich schrap moeten zetten nu Microsoft een vriendelijke tik op de vingers heeft gekregen, maar niet in het nekvel wordt gegrepen”, zo meent Kertzman.

Hij is het niet eens met minister van Justitie John Ashcroft, die de uitspraak van Kollar-Kotelly een „overwinning voor de consument” noemde. Sommige critici hebben nog hoop op actie van een van de tien staten die het compromis van vorig jaar november niet onderschreven, maar geen van die staten heeft tot nu toe laten weten beroep aan te willen tekenen tegen de uitspraak van rechter Kollar-Kotelly.

In dat geval blijft Europa over als laatste bastion van vrije concurrentie. De Europese Commissie onderzoekt beschuldigingen dat Microsoft zich ook in Europa op concurrentiegebied heeft misdragen. Microsoft-advocaat Brad Smith verwacht dat deze kwestie nu ook spoedig opgelost kan worden. „Wij hopen dat Brussel de beslissing van rechter Kollar-Kotelly als referentiepunt zal gebruiken en deze zaak tot een spoedig einde brengt”, aldus Smith.